ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Εμφάνιση άρθρων βάσει ετικέτας: ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Κυριακή, 18 Μαϊος 2025 08:06

Η μάχη στα Κοκκάλια το 279 π.Χ. και η συντριβή των Γαλατών από τους Αιτωλούς και τους Ευρυτάνες

Η άγνωστη μάχη στα Κοκκάλια, μεταξύ Φθιώτιδας και Ευρυτανίας και η συντριβή των Γαλατών από Αιτωλούς και Ευρυτάνες

Η εκστρατεία των Γαλατών στην Ελλάδα με επικεφαλής τον Βρέννο (279 π.Χ.) - Οι σκληρές μάχες με τους Έλληνες στη Φθιώτιδα και τους Δελφούς

Ένα θέμα που μας είχε απασχολήσει και σε παλαιότερο άρθρο είναι η άγνωστη επιδρομή των Γαλατών στην Ελλάδα, το 279 π.Χ., η σθεναρή αντίσταση των Ελλήνων και η συντριβή των Γαλατών στα Κοκκάλια.

Θα αναφερθούμε και πάλι σήμερα, με λιγότερες λεπτομέρειες, στη γαλατική εισβολή στην Ελλάδα παραθέτοντας νέα στοιχεία και θα εστιάσουμε περισσότερο στη σφαγή των κατοίκων του Καλλίου από τους Γαλάτες και στη μάχη στα Κοκκάλια, τοποθεσία μεταξύ Φθιώτιδας και Ευρυτανίας, όπου Αιτωλοί και Ευρυτάνες συνέτριψαν τους Γαλάτες και τους ανάγκασαν σε άτακτη φυγή.

Δυστυχώς, οι πηγές για τη συγκεκριμένη επιδρομή είναι πολύ λίγες. Μόνο ο Παυσανίας στα «Φωκικά» και ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος κάνουν εκτενή αναφορά, ιδιαίτερα ο Παυσανίας. Ακριβώς 200 χρόνια μετά τη μάχη των Πλαταιών και τη νίκη των Ελλήνων επί των Περσών ήρθε μια άλλη μεγάλη ελληνική νίκη, λιγότερο γνωστή,επί των Γαλατών, οι οποίοι σκόπευαν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα αν επικρατούσαν, καθώς συνοδεύονταν από τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Ας δούμε περισσότερες λεπτομέρειες για την άγνωστη αυτή επιδρομή.

Η κατάσταση στην Ελλάδα το 279 π.Χ.

Κατά την προσφιλή τους συνήθεια, οι αρχαίοι Έλληνες πολεμούσαν μεταξύ τους. Στη Μακεδονία, με περιπετειώδη τρόπο και ραδιουργίες έγινε βασιλιάς ο Πτολεμαίος, ο οποίος είχε το προσωνύμιο «Κεραυνός» λόγω της αστραπιαίας δράσης του. Ο «Κεραυνός» φαινόταν εξασφαλισμένος από παντού.

Ο Πτολεμαίος της Αιγύπτου ήταν σύμμαχός του, ο Αντίοχος της Ασίας είχε συνάψει ειρήνη μαζί του, τα παιδιά του Λυσίμαχου, ο οποίος σκοτώθηκε στη σύγκρουση με τον Σέλευκο στο Κύρου πεδίον, στη Φρυγία της Μ. Ασίας το 281 π.Χ., είχαν θανατωθεί, ο Πύρρος της Ηπείρου είχε πάει στην Ιταλία για να βοηθήσει τους Ταραντίνους στον αγώνα τους εναντίον των Ρωμαίων, ενώ πιο επικίνδυνος αντίπαλος φαινόταν ο Αντίγονος Γονατάς, γιος του Δημήτριου του Πολιορκητή, ο οποίος κατείχε αρκετές πόλεις της Ελλάδας, κυρίως της Πελοποννήσου και είχε ως συμμάχους τους ισχυρούς εκείνη την εποχή Αιτωλούς.

Τον Αντίγονο τον αναχαίτιζαν οι Σπαρτιάτες, οι οποίοι επιδίωξαν να πολεμήσουν εναντίον του, στο όνομα της ελληνικής ανεξαρτησίας. Δεν πέτυχαν τίποτα αξιόλογο, ωστόσο απασχολούσαν τις δυνάμεις του και αποσπούσαν την προσοχή του. Ο εχθρός όμως για τον «Κεραυνό» ήρθε από πολύ μακριά…

Οι Γαλάτες (Κέλτες)

Σύμφωνα με τον Κ. Παπαρρηγόπουλο, οι Γαλάτες είναι οι γνωστότεροι αρχαιότατοι κάτοικοι της Δ. Ευρώπης (Γαλλίας και Μ. Βρετανίας). Αποτελούσαν κλάδο της ινδοευρωπαϊκής φυλής και έφτασαν εκεί από τις μακρινές περιοχές της Ασίας. Από τον 6ο π.Χ. αιώνα κατέβηκαν στην Ισπανία και την Ελβετία, τη νότια Γερμανία, την άνω Ιταλία και την Ουγγαρία, απ’ όπου τον 4ο π.Χ. αιώνα εμφανίστηκαν στα βόρεια τμήματα της Χερσονήσου του Αίμου.

Το 335 π.Χ. όταν ο Μέγας Αλέξανδρος εκστράτευσε στον Ίστρο (Δούναβη) πήγε σ’ αυτόν πρεσβεία Γαλατών και υπέγραψε συνθήκη ειρήνης, η οποία ανανεώθηκε το 323 π.Χ. με νέα πρεσβεία που έστειλαν οι Γαλάτες στη Βαβυλώνα.

Στα χρόνια των διαδόχων του Αλέξανδρου, γαλατικά φύλα επέδραμαν στη βόρεια Βαλκανική. Το 284 π.Χ. νικήθηκαν από τους Ρωμαίους και έτσι στράφηκαν ανατολικότερα. Η μεγάλη δύναμη του βασιλείου των Θρακών, τους αποθάρρυνε.

Όταν όμως άρχισαν οι εμφύλιες συγκρούσεις στην Ελλάδα μεταξύ Σπαρτιατών, Αιτωλών και Αντίγονου, μετά τον θάνατο του Λυσίμαχου και του Σέλευκου και η εκστρατεία του Πύρρου στην Ιταλία, οι Γαλάτες επωφελήθηκαν. Άλλοι με επικεφαλής τον Κερέθριο κινήθηκαν ανατολικά κατά της χώρας των Τριβαλλών και των Θρακών, άλλοι με επικεφαλής τον Βρέννο και τον Ακιχώριο κινήθηκαν κατά της Παννονίας και άλλοι με επικεφαλής τον Βέλγιο κινήθηκαν κατά της Μακεδονίας και της Ιλλυρίας.

Ο Πτολεμαίος ο Κεραυνός υποτίμησε τους Γαλάτες και σε μάχη απέναντί τους τον Νοέμβριο του 280 π.Χ. ηττήθηκε και ο ίδιος σκοτώθηκε.

Οι Γαλάτες λεηλάτησαν τη Μακεδονία. Ο Μελέαγρος, αδελφός του «Κεραυνού» που ανέβηκε στον θρόνο δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τους Γαλάτες, με αποτέλεσμα να εκδιωχθεί, όπως και ο Αντίπατρος, συγγενής του Κάσσανδρου ή του Λυσίμαχου.

Επικεφαλής των Μακεδόνων ανέλαβε ο ευγενής Σωσθένης που έδιωξε τους βαρβάρους προς την Παννονία και τη Θράκη. Οι Μακεδόνες, γεμάτοι ευγνωμοσύνη ήθελαν να τον κάνουν βασιλιά. Όμως ο ίδιος από σεμνότητα δεν θέλησε να ανέβει στον θρόνο και αρκέστηκε στο αξίωμα του Μακεδόνα Στρατηγού.

Η επιδρομή των Γαλατών στην Ελλάδα

Στις λεπτομέρειες της επιδρομής των Γαλατών στην Ελλάδα αναφερθήκαμε διεξοδικά στο άρθρο μας της 17/2/2016. Θα αναφερθούμε σε συντομία σήμερα σε αυτή και θα εστιάσουμε στη σφαγή των κατοίκων του Καλλίου από τους Γαλάτες και στη συντριβή τους στα Κοκκάλια από Αιτωλούς και Ευρυτάνες.

Σύμφωνα με τον Παυσανία, οι Γαλάτες επέστρεψαν στην πατρίδα τους, μετά την ήττα από τον Σωσθένη. Στα στρατιωτικά τους συμβούλια, ο Βρέννος πρότεινε να εκστρατεύσουν ξανά εναντίον της Ελλάδας, καθώς σ’ αυτή υπήρχαν πολλά χρήματα στα δημόσια ταμεία και αφιερώματα στα ιερά (νομίσματα από χρυσό και ασήμι).

Μάλιστα επέλεξε και τον Ακιχώριο ως έναν από τους στρατηγούς του. Συγκέντρωσε 152.000 πεζούς και 20.400 ιππείς, οι οποίοι όμως ουσιαστικά ήταν 61.200, καθώς καθένας από αυτούς συνοδευόταν από δύο σκλάβους που ήταν καλοί ιππείς και είχαν κι αυτοί άλογα.

Οι Έλληνες, για μια ακόμα φορά μπροστά στον κίνδυνο ενώθηκαν. Αιτωλοί, Βοιωτοί, Λοκροί, Φωκείς, Μεγαρείς, Αθηναίοι, Αρκάδες κ.ά., συνολικά 27.000. Βοήθεια 500 ανδρών έστειλε στους Έλληνες ο Αντίγονος με επικεφαλής τον Μακεδόνα Αριστόδημο και 500 άνδρες επίσης, ο βασιλιάς της Συρίας Αντίοχος με αρχηγό τον Τελέσαρχο. Στρατηγός του ελληνικού στρατού ήταν ο Αθηναίος Κάλλιππος του Μοιροκλή. Δεν μπόρεσε να κρατήσει τα περάσματα του Σπερχειού, αλλά κατέλαβε τις Θερμοπύλες έχοντας μαζί του σημαντική ναυτική δύναμη.

Ο Βρέννος, όταν έφτασε στη Φθιώτιδα διέταξε 10.000 Γαλάτες να περάσουν κολυμπώντας τον Σπερχειό. Στη συνέχεια διέταξε όσους Έλληνες κατοικούσαν γύρω από τον Μαλιακό να ζεύξουν με γέφυρες τον ποταμό. Αυτοί το έκαναν πρόθυμα, φοβούμενοι για τη ζωή τους. Αφού πέρασαν από τις γέφυρες οι Γαλάτες έφτασαν στην Ηράκλεια και τη λεηλάτησαν, ενώ σκότωσαν όσους είχαν καταφύγει στα χωράφια για προστασία.

Ο Βρέννος έμαθε από λιποτάκτες πόσοι Έλληνες είχαν συγκεντρωθεί στις Θερμοπύλες και την επόμενη ημέρα, μόλις ανέτειλε ο ήλιος, διέταξε επίθεση. Οι Έλληνες πολέμησαν συντεταγμένα. Το ιππικό ήταν άχρηστο λόγω των εδαφικών συνθηκών, ενώ και ο εξοπλισμός των Γαλατών ήταν κατώτερος. Επίσης, υστερούσαν σε πολεμική εμπειρία.

Ήταν όμως σκληροί πολεμιστές. Ακόμα κι όταν οι Έλληνες τους χτυπούσαν με πέλεκεις, μαχαίρια ή και ακόντια, πολεμούσαν μέχρι να πεθάνουν. Κάποιοι μάλιστα έβγαζαν τα δόρατα από τα σώματά τους και τα πετούσαν προς τους Έλληνες. Σημαντική ήταν η βοήθεια των Αθηναίων, που με μεγάλο κίνδυνο χτυπούσαν από το πλάι τους Γαλάτες, οι οποίοι βρέθηκαν σε δεινή θέση και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στο στρατόπεδό τους.

Την 7η μέρα μετά την έναρξη της μάχης, ένας λόχος Γαλατών επιχείρησε να ανέβει στην Οίτη. Εκεί υπήρχε ένα μονοπάτι που οδηγούσε στα ερείπια της Τραχίνας και πάνω από αυτή το ιερό της Τραχινίδας Αθηνάς, όπου υπήρχαν πολλά αφιερώματα. Υπολόγισαν ότι θα μπορούσαν να λεηλατήσουν το ιερό, το οποίο όμως το υπεράσπιζαν οι άνδρες του Τελέσαρχου.

Αυτοί αμύνθηκαν γενναία και απώθησαν τους Γαλάτες. Ο (Σύρος) Τελέσαρχος «άνδρας αφοσιωμένος στους Έλληνες περισσότερο από κάθε άλλον», κατά τον Παυσανία, δυστυχώς σκοτώθηκε…

Οι Γαλάτες βρέθηκαν σε αδιέξοδο. Τότε, ο ευφυής Βρέννος σκέφτηκε ότι αν απομάκρυνε από το πεδίο της μάχης τους ικανότατους πολεμιστές Αιτωλούς θα μπορούσε να επικρατήσει. Αποφάσισε λοιπόν να αναγκάσει τους Αιτωλούς να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Διάλεξε 40.000 πεζούς και 800 ιππείς και όρισε επικεφαλής τους, τον Ορεστόριο και τον Κόμβουτη. Αυτοί προχώρησαν στη Φθιώτιδα μέσα από τις γέφυρες του Σπερχειού και έφτασαν στο Κάλλιο, πόλη της Αιτωλίας όπου προέβησαν σε πρωτοφανούς αγριότητας εγκλήματα στα οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια. Οι Γαλάτες επέστρεφαν από τον ίδιο δρόμο στο στρατόπεδό τους.

Όμως οι Πατρείς (Πατρινοί), οι μόνοι από τους Αχαιούς που ήρθαν σε βοήθεια των Αιτωλών οι Ευρυτάνες και οι Αιτωλοί, άντρες και γυναίκες επιτέθηκαν εναντίον των βαρβάρων. Από τους 40.000 Γαλάτες, οι λιγότεροι από τους μισούς επέστρεψαν στο στρατόπεδό τους. Και στη μάχη αυτή, στα Κοκκάλια, όπου οστά Γαλατών σώζονται ακόμα, θα αναφερθούμε στη συνέχεια.

Στο μεταξύ, ο Βρέννος με 40.000 άνδρες κινήθηκε προς τα νώτα των Ελλήνων, με υπόδειξη των Ηρακλεωτών και των Αινιάνων, που ήθελαν να αποφύγουν βαρβαρικά αντίποινα. Αυτό έγινε από την Ανοπαία Οδό, μέσω της οποίας με υπόδειξη του Εφιάλτη, ο Μήδος Υδάρνης βρέθηκε στα νώτα των Ελλήνων (Σπαρτιατών και Θεσπιέων) και του Λεωνίδα το 480 π.Χ!

Εκεί, υπήρχαν Φωκείς που φύλαγαν το πέρασμα. Όμως εκείνη τη μέρα είχε πέσει πυκνή ομίχλη και δεν αντιλήφθηκαν έγκαιρα τους Γαλάτες. Όταν οι τελευταίοι πλησίασαν οι Φωκείς ρίχτηκαν πάνω τους και ξεκίνησε μια σκληρή, αλλά άνιση μάχη. Οι Φωκείς, σωστά κατά τη γνώμη μας, σταμάτησαν τη σύγκρουση και έσπευσαν να ενημερώσουν τους υπόλοιπους Έλληνες, οι οποίοι ανέβηκαν στις αθηναϊκές τριήρεις και επέστρεψαν στις πατρίδες τους.

Ο Βρέννος πλέον αποφάσισε να κινηθεί εναντίον των Δελφών, για να λεηλατήσει το μαντείο και τους θησαυρούς του. Οι κάτοικοι των Δελφών έντρομοι απευθύνθηκαν στο μαντείο, όπου έλαβαν τη απάντηση ότι ο θεός Απόλλων θα υπερασπιζόταν ό,τι του ανήκε. Δεν ήταν όμως μόνοι τους οι κάτοικοι των Δελφών.

Έσπευσαν για βοήθεια Φωκείς, τετρακόσιοι οπλίτες από την Άμφισσα, λίγοι Αιτωλοί αρχικά και αργότερα και άλλοι 1.200 με επικεφαλής τον Φιλόμηλο. Στον στρατό του Ακιχώριου έκαναν καταδρομικές επιθέσεις οι Αιτωλοί. Ο Βρέννος στρατοπέδευσε κοντά στους Δελφούς. Το μέρος όπου είχε στρατοπεδεύσει όμως άρχισε να σείεται, ενώ αστραπές και βροντές προκάλεσαν τρόμο στους Γαλάτες.

Παράλληλα, μορφές ηρώων όπως ο Υπέροχος, ο Λαόδικος, ο Πύρρος και ο Φύλακος, ο τοπικός ήρωας των Δελφών εμφανιζόταν σαν οράματα! Οι Φωκείς πολέμησαν γενναία. Ξεχωριστή μνεία γίνεται για τον νεαρό Αλεξίμαχο που σκοτώθηκε στη μάχη με τους Γαλάτες. Οι συμπολίτες του έφτιαξαν αργότερα εικόνα του που την έστειλαν στον Απόλλωνα, στους Δελφούς.

Τη νύχτα, οι βάρβαροι αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα από το χιόνι και το κρύο και από τους βράχους που έπεφταν πάνω τους σκοτώνοντας όχι μόνο ένα-δύο, αλλά ακόμα και τριάντα Γαλάτες που ήταν συγκεντρωμένοι σ’ ένα μέρος.

Το πρωί οι Έλληνες ξεκίνησαν να επιτίθενται στους Γαλάτες, ενώ οι Φωκείς που γνώριζαν άριστα τα μέρη βρέθηκαν, περπατώντας μέσα στα χιόνια, στα νώτα των βαρβάρων και τους έριχναν βέλη και ακόντια. Οι Γαλάτες συνέχισαν να μάχονται, αλλά όταν τραυματίστηκε ο Βρέννος αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν σκοτώνοντας όσους συμπατριώτες τους είχαν τραυματιστεί και δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν τους υπόλοιπους.

Στρατοπέδευσαν εκεί που τους βρήκε η νύχτα και στις τάξεις τους επικράτησε πανικός (από τον θεό Πάνα). Μερικοί νόμιζαν ότι άκουγαν ποδοβολητά αλόγων που έρχονταν εναντίον τους και έφοδο εχθρών. Η ψευδαίσθηση μεταδόθηκε σε όλους. Πήραν τα όπλα και άρχισαν να αλληλοσκοτώνονται! Η μανία που προκλήθηκε από τον Πάνα τους έκανε να πιστεύουν ότι αυτοί που τους επιτίθενται είναι Έλληνες.

Οι Φωκείς ήταν οι πρώτοι που καταλάβαν όταν ξημέρωσε τι είχε γίνει και επιτέθηκαν με μεγάλη ορμή στους Γαλάτες. Παράλληλα, φρουρώντας τα αγροκτήματά τους δεν άφηναν τους βαρβάρους να βρουν τροφή. 6.000 Γαλάτες σκοτώθηκαν σε μάχες στη Φωκίδα, 10.000 από τον πανικό και άλλοι 10.000 πέθαναν από πείνα.

Στους Δελφούς πήγαν κάποιοι Αθηναίοι για να δουν τι έγινε. Αφού έμαθαν τι συνέβηκε στους Γαλάτες επέστρεψαν στην πόλη τους μεταφέροντας τα νέα. Οι Αθηναίοι ξεκίνησαν εκστρατεία εναντίον των Γαλατών. Στην πορεία ενώθηκαν με τους Βοιωτούς και στήνοντας ενέδρες σκότωσαν πολλούς Γαλάτες.

Οι στρατοί των Βρέννου και Ακιχώριου ενώθηκαν, αλλά δέχονταν αλλεπάλληλες επιθέσεις από τους Αιτωλούς. Ελάχιστοι έφτασαν ζωντανοί στο στρατόπεδό τους στην Ηράκλεια. Ο Βρέννος, αν δεν είχε τραυματιστεί πολύ σοβαρά προτίμησε να αυτοκτονήσει πίνοντας ανέρωτο κρασί. "Λένε ότι (αυτό το έκανε) από τον φόβο και την ντροπή για τους πολίτες, επειδή έγινε αιτία συμφορών για την Ελλάδα", γράφει ο Παυσανίας.

Μετά από αυτό, οι βάρβαροι έφυγαν από το στρατόπεδο και πήγαν στον Σπερχειό όπου, εκτός από τους Αιτωλούς που τους έκαναν διαρκώς επιθέσεις, είχαν να αντιμετωπίσουν πλέον τους Θεσσαλούς (τους κατοίκους της Φθιώτιδας) και τους Μαλιείς. Ο Παυσανίας γράφει, με μια δόση υπερβολής, ότι κανένας Γαλάτης δεν έφτασε σώος στην πατρίδα του…

Η σφαγή στο Κάλλιο
Το Κάλλιο ή Καλλίπολις ήταν σημαντική πόλη των Αιτωλών στην αρχαιότητα, χτισμένη σε οχυρή τοποθεσία στις όχθες του ποταμού Δάφνου (σήμερα Μόρνου). Οι Καλλιείς (Θουκυδίδης 3,94,3) ήταν αιτωλικό φύλο που κατοικούσε στο ανατολικό ορεινό τμήμα της Αιτωλίας.

Ο «ποδώκεις» (γοργοπόδαροι, γρήγοροι στα πόδια) και σκληροτράχηλοι Καλλιείς ταλαιπώρησαν αφάνταστα το αθηναϊκό εκστρατευτικό σώμα που επιχείρησε το 426 π.Χ. με επικεφαλής τον Στρατηγό Δημοσθένη να καταλάβει την Αιτωλία.

Υπολείμματα από τα τείχη της πόλης και πολλά ίχνη οικοδομημάτων της διασώζονταν ως τα τέλη της δεκαετίας του 1970 στο λεγόμενο «κάστρο του Βελούχοβου» (το οποίο ταυτίζεται από πολλούς με το αρχαίο Κάλλιο) κοντά στο Λιδορίκι.

Το μεγαλύτερο μέρος τους όμως καλύφθηκε το 1980 από τα νερά της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, που κατασκευάστηκε για την υδροδότηση της πρωτεύουσας. Σωστικές ανασκαφές που έγιναν μεταξύ 1977-1980, διέσωσαν κάποια αρχαία ευρήματα. Στο Κάλλιο, οι Γαλάτες έσφαξαν όλους τους άνδρες νέους και ηλικιωμένους και τα μωρά πάνω στο στήθος της μητέρας τους.

Όσα ήταν πιο παχιά, αφού τα σκότωναν έπιναν το αίμα τους και έτρωγαν τις σάρκες τους. Πολλές γυναίκες, παντρεμένες και παρθένες αυτοκτόνησαν. Όσες έπεσαν στα χέρια των Γαλατών βιάζονταν κατ΄ εξακολούθηση. Κάποιες απ’ αυτές έβρισκαν τα μαχαίρια των βαρβάρων και αυτοκτονούσαν. Σχεδόν όλες οι υπόλοιπες πέθαναν από πείνα ή αϋπνία, γιατί οι βάρβαροι ασελγούσαν ασταμάτητα πάνω τους, ακόμα και σε ετοιμοθάνατες ή νεκρές…

Τα Κοκκάλια
Όπως αναφέραμε, οι Γαλάτες επέστρεφαν στο στρατόπεδο τους, μετά τα εγκλήματα στο Κάλλιον από τον ίδιο δρόμο. Στη διαδρομή όμως, στην τοποθεσία που σήμερα λέγεται Κοκκάλια και βρίσκεται στα σύνορα Αιτωλίας – Ευρυτανίας, ανάμεσα στα σημερινά χωριά Πουγκάκια και Παλαιοχώρι, ένα πλήθος Αιτωλών, ανδρών και γυναικών, οι οποίες ήταν μανιασμένες απ’ όσα έγιναν στο Κάλλιο άρχισαν να εκτοξεύουν βέλη και ακόντια εναντίον των Γαλατών, που είχαν μόνο τις ασπίδες τους.

Η εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ – ΛΑΡΟΥΣ – ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τοποθετεί τα «Κοκκάλια» στη ράχη Λάσπης(Αγίου Νικολάου) – Κρικέλλου, ενώ ο φιλόλογος Ιωάννης Βορτσέλας, εκεί που ενώνονται τα όρη Οξυά και Τυμφρηστός. Ο ιστορικός ερευνητής Μάριος Γκιόλιας γράφει ότι ως το 1838 διατηρούνταν στα Κοκκάλια τα λιθοδομικά ερείπια αρχαίου οχυρωματικού πύργου ή τροπαίου που είχε στηθεί εκεί. Το όνομα «Κοκκάλια» οφείλεται στα πολυάριθμα ανθρώπινα οστά που βρίσκονταν εκεί (από το paleochori.gr, άρθρο του Κωνσταντίνου Ν. Παπαπαναγιώτου).

Η μάχη στα Κοκκάλια είναι μία από τις σημαντικότερες της ελληνικής ιστορίας. Αν οι Γαλάτες επέστρεφαν αλώβητοι στο στρατόπεδό τους θα ήταν πολύ εύκολο να κινηθούν προς τον νότο και να καταλάβουν την Πελοπόννησο και την Αττική και φυσικά την Αθήνα. Όπως αναφέραμε στην αρχή του άρθρου, οι Γαλάτες σκόπευαν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα.

Όσοι γλίτωσαν από την πανωλεθρία σε Φθιώτιδα, Φωκίδα και Ευρυτανία – Αιτωλία, με αρχηγό τον Κομοντόριο εγκαταστάθηκαν στη Θράκη, όπου ίδρυσαν το δικό τους βασίλειο με το όνομα Τύλη και πρώτο βασιλιά τον Κομιντόριο. 60 χρόνια αργότερα, οι Θράκες επαναστάτησαν και ανέκτησαν την ανεξαρτησία τους, ενώ οι Γαλάτες έφυγαν και πήγαν στη Μικρά Ασία, όπου εγκαταστάθηκαν οριστικά στην περιοχή που ονόμασαν Γαλατία.

Αυτοί είναι οι "Γαλάτες" των Επιστολών του Αποστόλου Παύλου. Φυσικά, η εισβολή των Γαλατών στην Ελλάδα, δεν διδάσκεται στα σχολεία…Σήμερα, στα «Κοκκάλια», 4 χλμ. μετά τις Ράχες Τυμφρηστού, σε υψόμετρο 1.400 μ. υπάρχει μνημείο για όλους και όλες που έδωσαν τη ζωή τους το 279 π.Χ. για την ελευθερία αυτής της χώρας, που τόσο πολύ λοιδορείται σήμερα από αγράμματους, ανιστόρητους, πεμπτοφαλαγγίτες και αργυρώνητους επήλυδες…

Πηγές: ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, «ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ», ΤΟΜΟΣ 9, «Φωκικά», Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, 1992

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ», ΒΙΒΛΙΟ ΕΒΔΟΜΟ, Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, 1992.

Πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για τη μάχη στα Κοκκάλια μπορείτε να βρείτε και στο άρθρο του κύριου Κ. Ν. Παπαπαναγιώτου, στο paleochori.gr, στο άρθρο «ΓΑΛΑΤΕΣ» (Μάχη στα «Κοκκάλια» το 279 π.Χ.), στο οποίο αναφερθήκαμε και παραπάνω.

protothema.gr

Κατηγορία Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας

Ετικέτες

Διαβάστε περισσότερα...

Τετάρτη, 07 Μαϊος 2025 17:12

Το αρχαίο θέατρο της Αιτωλοακαρνανίας που ξεχωρίζει για το… σχήμα του

Γνωρίζετε πως στην αρχαία Ελλάδα κατασκευάζονταν και τετράγωνα θέατρα; Και δεν μιλάμε για τελεστήρια η βουλευτήρια αλλά για κανονικά θέατρα με τετράγωνη ορχήστρα όπως αυτό της αρχαίας Καλυδώνας.

Το αρχαίο θέατρο της Καλυδώνας ανήκε σε μια από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της Αιτωλίας. Βρίσκεται κοντά στο Ευηνοχώρι Αιτωλοακαρνανίας και έχει θέα προς τον Κορινθιακό κόλπο.

Το θέατρο κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του γνώρισε δύο η τρείς οικοδομικές φάσεις.

Περιγραφή μνημείου

Το κοίλο αποτελείται από 26 σειρές εδωλίων και ακολουθεί το ορθογώνιο σχήμα της ορχήστρας. Στη δυτική πλευρά των εδωλίων υπάρχει είσοδος μιάς παρόδου. Το κατώτερο τμήμα εδωλίων του κοίλου που αποτελείται από 9 σειρές εδωλίων ανήκει σε παλαιότερη οικοδομική φάση που ανάγεται στην κλασική εποχή, ενώ το ανώτερο τμήμα του κοίλου αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη των ελληνιστικών χρόνων.

Η σκηνή δεν έχει ανασκαφεί ακόμα, ωστόσο μπροστά από αυτή βρέθηκε τοίχος προσκηνίου που έχει τη μορφή κιονοστοιχίας. Έχουν βρεθεί έξι ιωνικοί κίονες και τμήματα κιονόκρανων, ενώ μπροστά από τον τοίχο του προσκηνίου βρέθηκε αγωγός απορροής για τα ύδατα, ο οποίος επικοινωνούσε με τετράγωνη δεξαμενή αποθήκευσης νερού. Περιμετρικά της σκηνής και του προσκηνίου έχει έλθει στο φως ένας μεγάλος αριθμός από κεραμίδες, στοιχείο ενδεικτικό για την ύπαρξη στέγης. Η κατασκευή του σκηνικού οικοδομήματος τοποθετείται στην ελληνιστική περίοδο και φαίνεται ότι είναι σύγχρονη με τη δεύτερη φάση κατασκευής των εδωλίων.

Η ορχήστρα είναι σχεδόν τετράγωνη, διαστάσεων 16 Χ 14 μ. περίπου και η συνολική χωρητικότητα του θεάτρου υπολογίζεται πως ξεπερνούσε κατά πολύ τους 4000 θεατές καθιστώντας το κατά πολύ μεγαλύτερο από γειτονικά θέατρα όπως αυτά της Μακύνειας και της Πλευρώνας. Η πρωιμότερη χρήση του χώρου προοριζόταν ίσως για την τέλεση κάποιας μυστηριώδους λατρείας. Αυτό εξηγεί και την τετράγωνη κάτοψη της ορχήστρας.

Ανασκαφική έρευνα

Το μνημείο ήλθε στο φως τη δεκαετία του ’60 κατά τις εργασίες κατασκευής της Εθνικής Οδού Αντιρρίου-Ιωαννίνων στην ανατολική πλαγιά του λόφου του Λαφρίου η Λαφριαίου, όπου βρίσκεται το ιερό της Αρτέμιδος Λαφρίας και του Απόλλωνος Λαφρίου.Το 2001 ξεκίνησαν οι νεότερες ανασκαφές στο μνημείο, οι οποίες συνεχίστηκαν και το 2002-2003. Οι ανασκαφικές εργασίες στο μνημείο συνεχίστηκαν και κατά τα έτη 2011 – 2013 και οδήγησαν στον ακριβή καθορισμό των διαστάσεων της ορχήστρας.

Πηγή: Facebook – Ancient Greek Civilization – Αρχαία Ελλάς

Κατηγορία Γνωρίστε την Αιτωλοακαρνανία

Ετικέτες

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα...

Τρίτη, 06 Μαϊος 2025 20:00

Τα κάστρα Γαλατά και Περιθωρίου

Πρόσφατες φωτογραφίες του κάστρου του Περιθωρίου, με τον φακό του Κωνσταντίνου Αλ. Κρέτση, Προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Περιθωρίου «Οι βρύσες».

Γράφει ο Κώστας Σακαρέλος

Σε ένα ύψωμα, στη βορειοδυτική πλαγιά του όρους Βαράσοβα, ανατολικά του χωριού «Περιθώρι», σε μικρή, σχετικά, απόσταση από τον οδικό άξονα σύνδεσης του Μεσολογγίου με τα χωριά της Δημοτικής Ενότητας Χάλκειας του Δήμου Ναυπακτίας, το Αντίρριο και τη Ναύπακτο, διατηρείται, σε αρκετά καλή κατάσταση, ένα μικρό φρούριο, περισσότερο γνωστό ως «Παλιόκαστρο».

Στο φρούριο αυτό μπορεί να φτάσει κάποιος μόνο με τα πόδια, ακολουθώντας τον μικρό χωματόδρομο που ξεκινά από την άσφαλτο, λίγο μετά τα τελευταία σπίτια, που βρίσκονται στα ανατολικά της Κοινότητας Περιθωρίου, αμέσως μετά την πρώτη μεγάλη στροφή, όπως ανηφορίζουμε για το μνημείο υπενθύμισης της έναρξης της επανάστασης του 1821.

Από το εν λόγω φρούριο, σήμερα, διατηρείται μέρος των τειχών, σε αρκετά καλή κατάσταση. Για την αμυντική υπεράσπιση της στρατηγικής θέσης, οι υποστηρικτές του αξιοποιούσαν στο έπακρο το ιδιαίτερο ανάγλυφο της περιοχής και ιδιαίτερα το φυσικό απόκρημνο του εδάφους.

Το φρούριο του Περιθωρίου αναφέρεται από τον Piero Sanudo, ενώ έχει καταχωρηθεί από τον χρονικογράφο της Βενετίας Marin Sanudo ως ένα από τα τέσσερα σημαντικά φρούρια που υπήρχαν επί Βενετοκρατίας στην ευρύτερη περιοχή της Ναυπάκτου. Ειδικότερα, ως τέτοια αναφέρονται:

το κάστρο του Γαλατά, με την ένδειξη Galata,
το κάστρο του Περιθωρίου, με την ένδειξη Peritorio,
το κάστρο «Βρωμιάρης», με την ένδειξη Uromiariκαι
το κάστρο του Νιόκαστρου, με την ένδειξη Neokastro.

Τα φρούρια αυτά λειτουργούσαν ως «πόρτες», καθώς ήλεγχαν όλους τους δρόμους πρόσβασης στην πόλη της Ναυπάκτου. Ας μη διαφεύγει της προσοχής μας πως η διάβαση του παρακείμενου ποταμού Ευήνου ή Φίδαρη γινόταν τους περισσότερους μήνες του χρόνου αποκλειστικά και μόνο με τη συνδρομή των «περατάρηδων», που γνώριζαν τα περάσματα. Ακόμα, πως από εκεί περνούσε ο χερσαίος δρόμος, μέσω του οποίου έφτανε το αλάτι στους κατοίκους της Ευρυτανίας και της Θεσσαλίας και, τέλος, πως τα κάστρα του Περιθωρίου και κυρίως εκείνο του Γαλατά ήλεγχαν τους χερσαίους δρόμους που οδηγούσαν στο λιμάνι του Κρυονερίου, το οποίο άκμαζε τόσο στα αρχαία χρόνια, όσο και στη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας και της Ενετοκρατίας, καθώς και της Βυζαντινής περιόδου.

Η στρατηγικότητα του κάστρου του Περιθωρίου αναδεικνύεται και από το γεγονός πως εκεί κοντά ήταν η «Σκάλα του Μαυρομάτη», το μέρος στο οποίο στις 5 Μαρτίου του 1821 ο οπλαρχηγός του Ζυγού Δημήτριος Μακρής έστησε ενέδρα και λήστεψε τους Τούρκους φοροεισπράκτορες που μετέφεραν το «γιοβά χαράτσι» από το Μεσολόγγι στη Ναύπακτο, με τελικό προορισμό την Κωνσταντινούπολη, εξασφαλίζοντας τα αναγκαία κεφάλαια για τη στήριξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Χαράλαμπου Δ. Χαραλαμπόπουλου, στο βιβλίο του με τίτλο: «Του Δήμου Χάλκειας τα χωριά», που εξέδωσε η Εταιρεία Ναυπακτιακών Μελετών στην Αθήνα το 2006, «την πρώτη Ενετοκρατία της Ναυπάκτου (1407 – 1499) στον Γαλατά έδρευε Ενετός Φρούραρχος. Μνημονεύεται το όνομα του Φραντζέσκο Κοερίνι, στον οποίο το 1450 ανήκε η εκμετάλλευση του εύφορου κάμπου».

Ακόμα, σύμφωνα πάντα με τον ίδιο συγγραφέα, «στα 1451 – 1458 ο Ενετός Φρούραρχος του Γαλατά και Μιλισιού, λόγω των εκεί ανθυγιεινών συνθηκών που επικρατούσαν το καλοκαίρι, επιτρεπόταν να διαμένει μέχρι και τρεις μήνες στα κοντινά βουνά. Το Μελίσσι ή Μιλίσι βρίσκεται 3 χλμ. Ν – ΝΑ του Γαλατά προς την κάτω δυτική πλευρά της Βαράσοβας. Το Μελίσσι ήταν η μοναδική αξιόλογη πρόσοδος του βενέτικου τερριτορίου* της Ναυπάκτου σε σιτηρά και άλλα δημητριακά».

Με τον Βενετοτουρκικό πόλεμο, που άρχισε στα 1462, «ο γιος του Τουραχάν Ομάρ μπέης επήλθε κατά της Ναυπάκτου, κατέλαβεν τον πύργον του Γαλατά και πολλούς συνέλαβεν αιχμαλώτους». Το πιθανότερο είναι πως ο πύργος αυτός, όπου έδρευε ο Ενετός Καστελάνος, είναι η «Κούλια» του Γαλατά.

Ο πύργος, το κάστρο του Γαλατά βρισκόταν κοντά στο κοιμητήριο της ομώνυμης Κοινότητας. «Κούλια» ονομαζόταν η ευρύτερη περιοχή. Αρκετοί Γαλατιανοί χρησιμοποιούν ακόμα το εν λόγω τοπωνύμιο, ως σημείο γεωγραφικού προσδιορισμού.

Η λέξη «κούλια» προέρχεται από την τουρκική «kulla» (περσική «qulla») και σημαίνει πύργος, κάστρο. Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί πως αρκετοί από τους ηλικιωμένους κατοίκους της Κοινότητας Γαλατά θυμούνται και μαρτυρούν πως το εν λόγω φρούριο αποδομήθηκε και τα δομικά του υλικά, κυρίως οι πέτρες του, χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του νεκροταφείου και του κοιμητηριακού ναού της Αγίας Παρασκευής, ανεγερθέντος το 1929.

Αναφορικά με το κάστρο του Περιθωρίου, ο Χαράλαμπος Δ. Χαραλαμπόπουλος γράφει: «Πάνω από το Περιθώρι και ΝΑ απ’ αυτό, σε πλαγιά της Βαράσοβας βρίσκεται το “Παλιόκαστρο” ή κάστρο “Βρομιάρης”. Πρόκειται για αρχαίο κάστρο που επισκευάστηκε από τους Βυζαντινούς και τους Ενετούς. Το κάστρο αυτό ήλεγχε τα περάσματα στον Φίδαρη.»

Κατά τον Ν. Βασιλάτο («Κάστρα της Ελληνικής γης», εκδόσεις Μπάλτερ, 1991, σ. 81) «Οι αρχαίοι Έλληνες με τη λέξη “περιτόριο” χαρακτήριζαν ένα αντικείμενο και ειδικότερα ένα όπλο, το οποίο ήταν περιμετρικά διακοσμημένο. Έτσι λοιπόν το αξιόλογο αυτό βυζαντινό κάστρο (Περιτόριο Ναυπάκτου) πήρε ασφαλώς την ονομασία του από τη διακόσμηση, την οποία έφεραν τα τείχη του σε ολόκληρη την περίμετρό της. Το είδος της διακόσμησης δεν είναι γνωστό, αλλά μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι θα το αποτελούσαν ταινίες, από κόκκινους οπτόλινθους (τούβλα), περίτεχνα ενσωματωμένες στη μάζα της λιθοδομής του». Και αναρωτιέται ο συγγραφέας: «Μήπως, λοιπόν, το κάστρο “Περιτόριο”, άγνωστη λέξη για τον απλό άνθρωπο, εξελίχτηκε σε περιθώριο, που είναι λέξη πιο γνωστή, και έτσι πήρε το όνομά της η περιοχή;»

Το κάστρο του Περιθωρίου, στα τέλη του 15^ου αιώνα, παρά τη σημαντική θέση στην οποία βρισκόταν, ήταν παραμελημένο. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα πάντα με τις διαθέσιμες πηγές, την εποχή εκείνη, τα τείχη του ήταν σε κακή κατάσταση, από πολλά σημεία έλειπε το κονίαμά τους, υπήρχε μια σπασμένη δεξαμενή και έλλειψη πολεμοφοδίων, ενώ η μικρή φρουρά του δεν πληρωνόταν καλά.

Τέλος, αξίζει να επισημανθεί πως το χρονικό διάστημα μετά τον Μάιο του 1860 μέχρι και το 1861 πραγματοποίησε περιηγήσεις σε διάφορα μέρη της Αιτωλοακαρνανίας που παρουσίαζαν την εποχή εκείνη έντονο αρχαιολογικό ενδιαφέρον ο Άγγλος Υποπρόξενος στο Μεσολόγγι D. E. Colnaghi. «Στην τρίτη περιήγησή του επισκέφτηκε τη δυτική πλαγιά του όρους Βαράσοβα, με την ελπίδα να βρει κάποια αρχαία ερείπια στη θέση “του Μαυρομάτη η Σκάλα”, όπως τον είχε προϊδεάσει ένας χωρικός.

Ύστερα από μια πολύ κουραστική πορεία στο βουνό έφτασε σ’ ένα μικρό μεσαιωνικό ή τουρκικό φρούριο. Κατασκευασμένο πάνω σ’ έναν κάθετο ασβεστολιθικό γκρεμό πρόσφερε μία μαγευτική θέα της γύρω περιοχής. Ερείπια ελληνικής πόλης όμως δεν υπήρχαν πουθενά, παρά τις ιστορίες και τις περιγραφές του ντόπιου συνοδού του για φονικές μάχες μεταξύ των κατοίκων του Κουρτ – αγά και των κατοίκων άλλων πόλεων που υπήρχαν στα μέρη αυτά. …»⁽¹⁾

(1) Πριόβολος Α. Ευθύμιος: «Η Αιτωλοακαρνανία με τα μάτια των περιηγητών», εκδότης «Αιτωλοακαρνανικός Τύπος», Δεκέμβριος 2004, σελ. 219

*Τερριτόριο: Διοικητική διαίρεση

Πηγές:

Αλεξανδροπούλου Σπυριδούλα: «Αιτωλοακαρνανικά Μελετήματα», Αθήνα, 2000
Βασιλάτος Νίκος: «Κάστρα της Ελληνικής γης», εκδόσεις Μπάλτερ, Αθήνα, 1991
Περιβαλλοντική Ομάδα Δημοτικού Σχολείου Γαλατά: «Γαλατάς – Ταξίδι στο παρελθόν», Μεσολόγγι, 2000
Πληροφορίες από την ιστοσελίδα: lagoonroutes.gr/proorismoi– perithoriou
Πριόβολος Α. Ευθύμιος: «Η Αιτωλοακαρνανία με τα μάτια των περιηγητών», εκδότης «Αιτωλοακαρνανικός Τύπος», Δεκέμβριος 2004, σελ. 219
Χαραλαμπόπουλος Δ. Χαράλαμπος: «Του Δήμου Χάλκειας τα χωριά», έκδοση Εταιρείας Ναυπακτιακών Μελετών, Αθήνα, 2006

agrinionews.gr

Κατηγορία Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας

Ετικέτες

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα...

Τρίτη, 06 Μαϊος 2025 19:59

Αρχαία Παλαιομάνινα: Ο Τριμερής Περίβολος καταδεικνύει τη μέγιστη στρατηγική σημασία της

Ο Τριμερής Περίβολος στην Αρχαία Παλαιομάνινα αναδεικνύει τη μέγιστη στρατηγική σημασία της περιοχής, αποκαλύπτοντας τον κεντρικό της ρόλο στην αρχαία εποχή.

Τα τείχη, οι πύλες και οι πυλίδες, οι πύργοι και ο τριμερής περίβολος του οχυρού αποτελούν αριστουργήματα της στρατιωτικής αρχιτεκτονικής, αποκαλύπτοντας τη στρατηγική ευφυΐα και την ανάγκη προστασίας που χαρακτήριζε τις κοινωνίες της εποχής!

Του Γιώργου Π. Μπαμπάνη

Συνεχίζοντας το αφήγημα για την υποτιμημένη από το ελληνικό κράτος «Αρχαία Παλαιομάνινα» με το ανεξήγητο μετέωρο σημαντικό βήμα της αρχαιολογικής ανασκαφής που άρχισε το 2006 και τελείωσε εγκληματικά το 2010,εστιάζω το σημερινό στη σημασία του μοναδικού αυτού μνημείου, στη δομική αρτιότητα και την πολεοδομική οργάνωση του τριμερούς οχυρωματικού συστήματος (Άνω Ακρόπολη – Κάτω Ακρόπολη – Πόλη), όσο και στη δυναμική του ένταξη στη σύγχρονη πολιτιστική κληρονομιά. Ο Τριμερής Περίβολος και τα Τείχη της πόλης αποτελούν μια από τις σημαντικότερες οχυρωμένες θέσεις στη δυτική όχθη του Αχελώου, που έλεγχε κατά την αρχαιότητα τα περάσματά του.

Η Παλαιομάνινα, η οποία σήμερα είναι αποκομμένηαπό το κρατικό ενδιαφέρον και ευρύ κοινό, είχε την τιμητική της στο παρελθόν, καθώς αποτελούσε αντικείμενο θαυμασμού από κορυφαίους περιηγητές , όπως ο William Martin Leake, ο LéonHeuzey και ο GustavWeigand, οι οποίοι κατέγραψαν και περιέγραψαν με δέος την ακρόπολη, τις πύλες και τα τείχη της.

Η αρχαία πόλη ήταν τειχισμένη από τους κλασικούς χρόνους. Ενδιαφέρον έχει άλλωστε το γεγονός ότι κατά την περίοδο των ανασκαφών υπό την εποπτεία του κ. Βασίλη Λαμπρινουδάκη οι επίπονες καθαριότητες έφεραν στο φως την οχύρωση με τα τρία μέρη της (Ακρόπολη- «Κάτω Ακρόπολη»- «Πόλη») που ήταν μάλλον καταφύγιο για τον καιρό του πολέμου, ενώ η καθ΄ αυτό πόλη βρισκόταν, όπου και η σημερινή Παλαιομάνινα, όπου εντοπίσθηκαν τμήματα του αρχαϊκού τείχους.

Ο περίβολός της, απλωμένος σε ένα χαμηλό ύψωμα (υψόμετρο 120 μέτρων) στα ΒΑ του σημερινού χωριού Παλαιομάνινα, περιλαμβάνει όχι μόνο την οχύρωση της πόλης, αλλά και τη διπλή (χωρισμένη εσωτερικά με διατείχισμα) ακρόπολή της. Τα τείχη έχουν συνολικό μήκος γύρω στα 1.700 μ. και μόνο σε ένα μικρό τμήμα (στα Ν) απουσιάζει η τεχνική οχύρωση, αφού αναπληρώνεται από τη φυσική (γκρεμός).

Το τείχος της πόλης και της ακρόπολης περιλαμβάνει συνολικά 11 ορθογωνικής κάτοψης πύργους, οι οποίοι είναι υπό κατάρρευση και πέντε πύλες, από τις οποίες δύο βρίσκονται στα ανατολικά και τις οποίες για να προσπελάσει κάποιος έπρεπε να διασχίσει ένα μικρό τετράγωνο περίβολο (αυλή) τον οποίο αυτές πλαισίωναν. Η Ν πύλη από αυτές τις δυο πύλες, η οποία καλείται και αυλόπορτα, φέρει τοξωτή κάλυψη, ενώ η Δ φέρει οριζόντιο υπέρθυρο.

Σημαντική η στρατηγική σημασία της αρχαίας πόλης

Η διάκριση σε Άνω και Κάτω Ακρόπολη υποδηλώνει ότι η Παλαιομάνινα είχε στρατηγική σημασία και έπρεπε να είναι έτοιμη για άμυνα σε πολλά επίπεδα.

Η οχύρωση της Άνω Ακρόπολης καταλαμβάνει το πλάτωμα της κορυφής του λόφου. Θεωρείται η πιο καλά οχυρωμένη και ασφαλής περιοχή που χρησίμευε ως τελευταίο καταφύγιο σε περίπτωση πολιορκίας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι είναι τοποθετημένη στο πιο ψηλό σημείο και περιλάμβανε ισχυρά τείχη, πύργους και πιθανόν κάποια κτίσματα στρατιωτικής ή διοικητικής σημασίας τα οποία αναμένουν τη σκαπάνη για να τα φέρουν στο φως.

Ωστόσο, στην πολύτιμη διατριβή του Πορτελάνου ενισχύεται ακόμη περισσότερο η πθανότητανα έχουμε στην Παλαιομάνινα τα ερείπια της αρχαίας Μητρόπολης. Η «Άκρα», όπως την παρουσιάζει ο Πολύβιος αποτελεί μια διαφοροποίηση στην κατασκευή τόσο στην κατασκευή των τειχών όσο και των πύργων.

Είναι πολύ πιθανόν να έχει υποστεί στο σύνολο της επανακατασκευή και δεν θα μπορούσαμε να αποκλείσουμε και την επέμβαση των Αιτωλών, αφού βρισκόμαστε χρονικά κοντά στην περίοδο της Νέας Πλευρώνας και η τεχνική της οχύρωσης της ακρόπολης παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με αυτήν της σημαντικής αιτωλικής πόλης.

Οι Αιτωλοί είναι φανερό ότι εφόσον διατηρούσαν φρουρά στην ακρόπολη θα ήθελαν να την έχουν οχυρώσει καλά. Επίσης η θέση της Παλαιομάνινας επάνω στον Αχελώο είναι περισσότερο ενδιαφέρουσα για τους Αιτωλούς από τη σχετικά αποτραβηγμένη θέση στη Ρίγανη, για τους στρατηγικούς σκοπούς που η πόλη θα εξυπηρετούσε, με το δεδομένο ότι την περίοδο εκείνη το ποτάμι στο τμήμα του αυτό θα πρέπει να ήταν πλωτό.

Η οχύρωση με περίβολο και πύργους

Η οχύρωση είναι πολύ πιθανόν να είχε αρχικά έναν πολυγωνικό περίβολο, ο οποίος ενδεχόμενα αποτελούσε μία βελτίωση ενός παλαιότερου. Πιθανώς στη φάση αυτή ο δεύτερος περίβολος να αποτελούσε μαζί με την περιοχή της ακρόπολης την παλαιότερη ακρόπολη με πολυγωνικά τείχη, και ενδεχόμενα χωρίς ενισχύσεις πύργων.

Στη συνέχεια κάποιοι πύργοι και ενδεχόμενα ορισμένες γωνιώδεις προεξοχές μπορεί να προστέθηκαν. Η πορεία των πολυγωνικών τειχών με τα κατά αμβλείες γωνίες σπασίματα της, παρουσιάζει ομοιότητες με τον πολυγωνικό περίβολο της πόλεως των Οινιαδών. Οι γωνιώδεις προεξοχές μπορεί να υπήρχαν και στον αρχικό περίβολο, αφού αφενός μεν συναντώνται στην παλαιότερη οχυρωματική τέχνη, αφετέρου συναντώνται και στην οχύρωση της Ρίγανης, όπου έχουμε έναν απλό πολυγωνικής κατασκευής περίβολο.

Οι πύργοι παρουσιάζουν έντονες εξοχές από τα τείχη.

Ο συνδυασμός τους με τραπεζιόσχημη τοιχοποιία στην ακρόπολη, δημιουργεί την εντύπωση ενιαίας κατασκευής του περιβόλου της. Είναι πιθανόν οι πύργοι στο δεύτερο περίβολο να μην είναι σύγχρονοι αυτών της ακρόπολης.

Την άποψη αυτή ενισχύουν οι διαφορές που είναι διακριτές στον πύργο στη συμβολή του Δ τμήματος του Ν τείχους με τη δεύτερη οχύρωση, όπου συναντάμε την εξέχουσα χαμηλή σειρά λιθοπλίνθων και τις λαξεύσεις των γωνιών, που δεν συναντάμε στους πύργους της ακρόπολης, θα μπορούσαμε την κατασκευή αυτή να την συσχετίσουμε με την κατασκευή των πύργων της οχύρωσης του λιμανιού των Οινιαδών και αυτή των πύργων της Κεχροπούλας και εφόσον η ακρόπολη ανήκει στους χρόνους των Αιτωλών, δεν θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την ενίσχυση με τους πύργους στον δεύτερο περίβολο παλαιότερη της οχύρωσης της ακρόπολης στην τραπεζιόσχημη μορφή της Η ενίσχυση αυτή είναι πιθανόν να συντελέστηκε ταυτόχρονα με την ενίσχυση της πόλης με δύο πύργους κατά το Δ τμήμα της Ν πλευράς.
Περιγραφή της ακρόπολης από τον Εζέ

Ακόμη, η ακρόπολη περιγράφεται και από τον Εζέ ως εξής:

«..Η ακρόπολη σχηματίζει πάνω στο οροπέδιο, που κοσμεί από μακριά τις όχθες του Αχελώου, ένα ακανόνιστο τετράγωνο με πύργους στην άκρη του. Πίσω από την ακρόπολη και στο ίδιο επίπεδο, ένα γκρεμισμένο τείχος περιβάλλει έναν ολόκληρο χώρο, όπου βρίσκει κανείς εδώ και εκεί ίχνη αρχαίων σπιτιών. Τέλος, το κύριο οχυρό, που μετράει για δύο, γιατί χωρίζεται με ένα παχύ εσωτερικό τείχος, κατεβαίνει το βουνό σε ένα έδαφος γεμάτο δέντρα και βράχους.

Η γενική του μορφή μοιάζει με γωνία ή με τρίγωνο, του οποίου η βάση στηρίζεται στα βουνά και που επεκτείνεται με μια μακριά μύτη έως την ίδια την όχθη του ποταμού. Το διπλό αυτό τείχος, μάλιστα, μοιάζει πολύ παλαιό και είναι εντυπωσιακό, εξαιτίας της μοναδικής του διευθέτησης, με τους τεράστιους λίθους που το αποτελούν, το πάχος των τειχών του, την αμυντική αξία τους, που εντοπίζεται αποκλειστικά στην ιδιομορφία των γραμμών του, τη σκληρότητα του εδάφους, που δεν ισοπεδώθηκε και που ποτέ δεν μπόρεσε να φιλοξενήσει παρά φτωχικά καλύβια.

Ένας πληθυσμός άγριος και πολεμοχαρής άφησε τα σημάδια του σε αυτές τις κατασκευές, που μοιάζουν να έχουν γίνει αποκλειστικά για να κρατήσουν μακριά τον εχθρό, χωρίς να νοιάζεται για τη διευκόλυνσή του…»

Δημόσια κτίρια στην Κάτω Ακρόπολη

Στην Κάτω Ακρόπολη χαμηλότερα αλλά επίσης οχυρωμένη περιοχή θα μπορούσε να περιλαμβάνει δημόσια κτίρια, ίσως και κατοικίες εύπορων πολιτών. Άλλωστε εδώ η οχύρωση ήταν σημαντική αλλά όχι τόσο βαριά όσο στην Άνω Ακρόπολη.

Μια σημαντική παρατήρηση καθώς με τις ανασκαφές που γίνονταν αυτή την περίοδο η πύλη που ανακαλύφθηκε, αποδεικνύει την συνεχή κατοίκηση της περιοχής, καθώς η αρχιτεκτονική της και τα ευρήματα δείχνουν ότι η περιοχή κατοικούνταν από το 2.800 π.Χ. περίπου, ενώ μια άλλη πύλη που χρονολογείται περίπου στο 400 π.Χ., ήταν αφιερωμένη στον Δία. Η πρακτική πύλες να αφιερώνονται στο Δία ή κάποιον άλλο θεό ήταν διαδεδομένη στην αρχαιότητα.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Λαμπρινουδάκη, η λατρεία του Δία είναι γνωστή τόσο στην αρχαία Στράτο όσο και στις Οινιάδες, επομένως αυτή η ομοιότητα στη λατρεία ίσως δικαιώνει την άποψη πως αυτοί που κατοικούσαν «ψηλά» στον Αχελώο κατέβηκαν για να διευκολύνουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες.

Σύμφωνα με τον κ. Λαμπρινουδάκη στη μοναδική είσοδο από την αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας στην ακρόπολη αποκαλύφθηκε ΕΠΙΓΡΑΦΗ που αναγράφει το όνομα του ύψιστου αρχαίου θεού Δία. Από τη μορφή των γραμμάτων χρονολογείται τον 4ο περίπου αιώνα π.Χ. Αυτή η μικρή είσοδος (πυλίδα) είναι πολύ σημαντική γιατί προσέφερε καταφύγιο ανθρώπων και ζώων από την πιο χαλαρά οχυρωμένη χώρα της αρχαίας πόλης (που βρισκόταν μάλλον στο υψίπεδο που βρίσκεται το σημερινό χωριό) στην καλά οχυρωμένη ακρόπολη.

Για το λόγο αυτό, σύμφωνα με τον Πολύβιο, όταν οι μακεδονικός στρατός υπό τον Φίλιππο Ε΄ πυρπόλησε εύκολα την κάτω πόλη της Μητρόπολης (219-217 π.Χ.) δεν μπόρεσε να κυριεύσει την πολύ καλά οχυρωμένη ακρόπολή της.

Περιγραφή του «οχυρού» της πόλης από τον αρχαιολόγο κ. Βασίλη Λαμπρινουδάκη

Τα χαρακτηριστικά της «πόλης» του οχυρού περιγράφονται μέσα από την ανέκδοτη εργασία του κ. Λαμπρινουδάκη ως εξής:

« Η ομάδα μας προσπάθησε να αντιμετωπίσει επίσης το πρόβλημα εάν και σε ποιο βαθμό κατοικήθηκε η οχυρωμένη περιοχή. Το τοπίο στην «κάτω ακρόπολη» καθώς και στην «κάτω πόλη» είναι πολύ τραχύ. Οι απότομες πλαγιές εναλλάσσονται με αιχμηρές βραχώδεις μάζες μέχρι την πύλη του ποταμού. Κάποιος μπορεί να βρει μόνο λίγα ακόμη και μέρη που φαίνονται κατάλληλα για κατοίκηση. Ανακαλύψαμε σε δύο τέτοια σημεία ορατά θεμέλια αρχαίων κτιρίων.

Στο νοτιοανατολικό τμήμα της «κάτω πόλης» ανακαλύφθηκαν τα θεμέλια ενός σπιτιού με τουλάχιστον τρία δωμάτια σε διαφορετικά επίπεδα. Τα θεμέλια αποτελούνται από βαριά, περίπου λαξευμένα τεμάχια τοπικού ασβεστόλιθου, τα οποία στέκονται σε μερικά σημεία στον ελαφρώς επίπεδο επίπεδο βράχο. Υλικό, κατασκευή και ευρήματα, κυρίως θραύσματα βάζων και ειδών οικιακής χρήσης, μαρτυρούν μια ελληνιστική εγκατάσταση ενός αγρότη. Σε μια δεύτερη θέση στη μέση της «κάτω ακρόπολης» ανασκάφηκαν τα κακά διατηρημένα θεμέλια ενός άλλου σπιτιού.

Η κατασκευή τους είναι αυτοσχεδιασμένη. Χτίστηκαν με ογκόλιθους και λιθόστρωτες πέτρες, οι οποίες ενωμένες με το ανώμαλο υπόστρωμα. Άφθονα θραύσματα πλακιδίων μαρτυρούν την ύπαρξη κεραμοσκεπής από τερακότα. Η κεραμική που βρέθηκε εδώ χρονολογεί το σπίτι της ρωμαϊκής περιόδου.

Ο ιδιοκτήτης του πρέπει να ήταν βοσκός, που ακονίζει τα μαχαίρια του σε μεγάλες πέτρες που βρέθηκαν στο σπίτι. Μερικά περισσότερα θεμέλια ξεπροβάλλουν από την πυκνή βλάστηση που καλύπτει το τοπίο σε άλλα μέρη της λεγόμενης «χαμηλότερης πόλης».

Ωστόσο, οι περιοχές που είναι κατάλληλες για κατοίκηση μέσα στα τείχη είναι πολύ περιορισμένες για να φιλοξενήσουν τον αριθμό των κατοίκων που αντιστοιχούν στο μέγεθος και τη δύναμη του αρχαίου οικισμού στην Παλαιόμανινα, που μαρτυρείται από λογοτεχνικές πηγές και αρχαιολογικά ευρήματα. Ένα μεγάλο μέρος του απότομου και βραχώδους τοπίου προοριζόταν σίγουρα να προστατέψει τα κοπάδια των κατοίκων σε περίπτωση επίθεσης. Τα ζώα ήταν, και εξακολουθούν να είναι, ένα πολύτιμο συστατικό της περιουσίας στην περιοχή.

Το εμβληματικό της τείχος, με τον τριμερή περίβολο, στέκει ακόμη, πληγωμένο αλλά περήφανο, υπενθυμίζοντας το μέγεθος μιας πολιτείας που αρνήθηκε να λησμονηθεί. Η προστασία, η αναστήλωση και η επιστημονική ανάδειξή της συνιστούν όχι μόνο αρχαιολογική υποχρέωση, αλλά πράξη πολιτιστικής αναγέννησης».

Αρχείο Βασίλης Λαμπρινουδάκης

Πηγή: Αιτωλία και Ακαρνανία στο πέρασμα του χρόνου, Aetolia Acarnania tempus

Κατηγορία Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας

Ετικέτες

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα...

Πέμπτη, 17 Απριλίου 2025 18:42

Οινιάδες: H αρχαία πολιτεία και ο μύθος του βασιλιά που δεν έπρεπε να τον δει ο ήλιος (www.pronews.gr)

Μια «άγνωστη» αρχαία ελληνική πόλη που γνώρισε μεγάλη οικονομική και πολιτισμική ακμή βρίσκεται στην Αιτωλοακαρνανία, 4 χλμ. δυτικά του σημερινού χωριού Κατοχή Μεσολογγίου, στο λόφο Τρίκαρδος ή Τρικαρδόκαστρο.

Πρόκειται για τις Οινιάδες, τα ερείπια της οποίας σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση και εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη που θα την «ανακαλύψει».

Οι αρχαίες Οινιάδες γνώρισαν μεγάλη ακμή ιδιαίτερα μέχρι τα Ελληνιστικά χρόνια ενώ εκείνη την περίοδο αποτελούσαν τη δεύτερη ισχυρότερη πόλη των Ακαρνάνων μετά την Στράτο.

Η πόλη ήταν κτισμένη στη βόρεια όχθη του ποταμού Αχελώου – στρατηγική θέση από την οποία ελεγχόταν τόσο η είσοδος προς τον Πατραϊκό κόλπο, όσο και η θαλάσσια αρτηρία μεταξύ της Ακαρνανίας και των νησιών Λευκάδας, Ιθάκης και Κεφαλλονιάς.

Παράλληλα, καθώς βρισκόταν κοντά στις εκβολές του Αχελώου – ήταν σε θέση κατάλληλη για δημιουργία λιμανιού (κεντρική φωτογραφία) και για εμπορική δραστηριότητα.

Το ναυπηγείο – ιδιαίτερο μνημείο του χώρου και ένα από τα επιβλητικότερα της αρχαιότητας λόγω της πολύ καλής διατήρησής του

οινιαδες

Μυθολογία

Σύμφωνα με την παράδοση, στο κάστρο του λόφου κατοικούσε ένας βασιλιάς που τον έλεγαν Τρίκαρδο. Αυτός ο βασιλιάς είχε ένα πανέμορφο γιό, πού είχε το όνομα Ανήλιαγος, επειδή δεν έπρεπε ποτέ να τον δει ο Ήλιος.

Ο Ανήλιαγος όταν έγινε βασιλιάς, γνώρισε και αγάπησε την Κυρά-Ρήνη, η οποία κατοικούσε στον πύργο της στην Πλευρώνα (αρχαία πόλη τής Αιτωλίας) και κάθε νύκτα την επισκεπτόταν, αλλά έφευγε πάντα πριν ξημερώσει.

οινιαδες

Ορισμένες πέτρες της κάτω σειράς καθισμάτων έχουν χαραγμένες επιγραφές με αρχαιοελληνική γραφή που έχει αναγνωσθεί

Η Κυρά-Ρήνη ήταν κατά μια εκδοχή η σύζυγος του Ανδρόνικου Παλαιολόγου και κατ’ άλλη εκδοχή ήταν κόρη του Αλεξίου Γ’ Κομνηνού.

Η Κυρά-Ρήνη, λοιπόν, επειδή ο βασιλιάς Ανήλιαγος δεν της έλεγε γιατί φεύγει πάντα τόσο πρωί, ζήλεψε μην τυχόν υπάρχει κάποια άλλη γυναίκα στη ζωή του, και μια βραδιά αποφάσισε να τον εξαπατήσει.

Έτσι έσφαξε όλα τα κοκόρια του πύργου με αποτέλεσμα ο Ανήλιαγος να μην αντιληφθεί το ξημέρωμα και την απειλητική άφιξη του ηλίου, με αποτέλεσμα να μην ξυπνήσει έγκαιρα, να μείνει μέχρι αργά και να αντικρύσει τον ήλιο στο ποτάμι. Και ο βασιλιάς Ανήλιαγος έσβησε για πάντα.

pronews.gr

Κατηγορία Αφιερώματα στην Αιτωλοακαρνανία απο διάφορα ΜΜΕ

Ετικέτες

Διαβάστε περισσότερα...

Παρασκευή, 11 Απριλίου 2025 21:59

Αυτή είναι η παλαιότερη φωτογραφία της πύλης και του τοίχους του Μεσολογγίου

Η παλαιότερη γνωστή φωτογραφία της Πύλης και του τοίχους στο Μεσολόγγι, τραβηγμένη μεταξύ 1892 και 1893.

Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον William J. Woodhouse, καθηγητή Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνευ.

Το 1892 και το 1893 ο καθηγητής περιηγήθηκε στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αιτωλία, τραβώντας αρκετές φωτογραφίες, ενώ αποτέλεσμα αυτού του ταξιδιού αποτέλεσε το σύγγραμμα Aetolia. Its Geography, Topography and Antiquities (1897).

Το αρχείο φωτογραφιών του δωρίστηκε το 1984 από την κόρη του Liska Woodhouse στο Μουσείο Nicholson, του οποίου στη συνέχεια η συλλογή περιήλθε στη κατοχή του Πανεπιστημίου του Σίδνευ.

Η φωτογραφία δημοσιεύεται με την άδεια του Πανεπιστημίου του Σίδνευ από την σελίδα «Οι Φίλοι της Λιμνθάλασσας».

agrinionews.gr

Κατηγορία Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας

Ετικέτες

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα...

Πέμπτη, 10 Απριλίου 2025 10:54

Σαν σήμερα η Έξοδος του Μεσολογγίου: Οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» περνούν στο πάνθεον της ιστορίας

Ένα περήφανο κομμάτι της ιστορίας μας συνέβη στις 10 Απριλίου του 1826, στην ηρωική πόλη του Μεσολογγίου, με την έξοδο των ηρώων μας.

Τρία χρόνια μετά την αποτυχημένη προσπάθεια κατάληψης του Μεσολογγίου, η Οθωμανική Αυτοκρατορία επανέρχεται με νέο σχέδιο: ο Κιουταχής, εμπειροπόλεμος στρατηγός, αναλαμβάνει ξανά την πολιορκία της πόλης, αυτή τη φορά σε συνδυασμό με τις κινήσεις του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Η πολιορκία ξεκινά επίσημα στις 15 Απριλίου 1825, με δύναμη 20.000 ανδρών που ξεκίνησε από τα Τρίκαλα.

Το Μεσολόγγι θα αντέξει έναν ολόκληρο χρόνο, με ελάχιστη εξωτερική υποστήριξη, καθώς ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των Ελλήνων έχει αφήσει την πόλη απομονωμένη.

Οχυρώσεις και αντίσταση σε δύο φάσεις

Η πόλη είχε ήδη ενισχυθεί μετά την πρώτη πολιορκία, χάρη στις προσπάθειες του Μαυροκορδάτου, του Βύρωνα και του μηχανικού Κοκκίνη. Πυροβόλα, πύργοι, προτειχίσματα και η οχύρωση της νησίδας Βασιλάδι ενίσχυαν την άμυνα.

Η πολιορκία χωρίζεται σε δύο φάσεις:

Α’ φάση (Απρίλιος – Δεκέμβριος 1825): Ο Κιουταχής πολιορκεί μόνος του, χωρίς αποτέλεσμα. Ο Μιαούλης σπάει συχνά τον θαλάσσιο αποκλεισμό, ενώ οι 1.000 πολεμιστές του Καραϊσκάκη αποδυναμώνουν την πίεση στην ξηρά.

Β’ φάση (Δεκέμβριος 1825 – Απρίλιος 1826): Ο Ιμπραήμ ενώνει δυνάμεις με τον Κιουταχή, ανεβάζοντας τον αριθμό των πολιορκητών σε 25.000. Με σύγχρονα όπλα και γάλλους αξιωματικούς, καταλαμβάνουν σταδιακά κρίσιμα σημεία όπως το Βασιλάδι και την Κλείσοβα.

Η πείνα, η απελπισία και η απόφαση για έξοδο

Μετά την κατάρρευση της άμυνας και την αδυναμία ανεφοδιασμού, η πείνα σαρώνει το Μεσολόγγι. Οι κάτοικοι τρέφονται με ό,τι βρίσκουν: φύκια, γάτες, ακόμη και ποντίκια. Στις 6 Απριλίου 1826, αποφασίζεται σε πολεμικό συμβούλιο η ηρωική έξοδος.

Τη νύχτα 9 προς 10 Απριλίου, τρεις φάλαγγες προσπαθούν να διαφύγουν υπό τους Μακρή, Μπότσαρη και Τζαβέλλα. Το σχέδιο όμως προδίδεται ή αποτυγχάνει στην εκτέλεση. Η σφαγή είναι ανελέητη.

Τελευταίες πράξεις ηρωισμού και η πτώση της πόλης

Ενώ η έξοδος εξελίσσεται σε σφαγή, δραματικές σκηνές εκτυλίσσονται εντός της πόλης: Ο Χρήστος Καψάλης ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη μαζί με τους αμάχους, ενώ ο μητροπολίτης Ιωσήφ Ρωγών κάνει το ίδιο στον Ανεμόμυλο.

Το πρωί της 10ης Απριλίου 1826, οι σημαίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υψώνονται πάνω από τα ερείπια του Μεσολογγίου.

Θύματα, αιχμάλωτοι και ο αντίκτυπος της θυσίας

Οι απώλειες των Ελλήνων ήταν τεράστιες: από τους περίπου 3.000 που συμμετείχαν στην έξοδο, οι 1.700 σκοτώθηκαν. Ανάμεσά τους και μορφές όπως ο Παπαδιαμαντόπουλος, ο Κοκκίνης και ο φιλέλληνας Ιάκωβος Μάγιερ. Περίπου 6.000 γυναικόπαιδα κατέληξαν στα σκλαβοπάζαρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι εχθρικές απώλειες υπολογίζονται σε 5.000 άνδρες.

Η Επανάσταση έμοιαζε να σβήνει, όμως η θυσία του Μεσολογγίου αναζωπύρωσε το φιλελληνικό ρεύμα στην Ευρώπη και άλλαξε τη διεθνή στάση υπέρ του Αγώνα των Ελλήνων. Η τέχνη και η λογοτεχνία απαθανάτισαν το έπος, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Διονυσίου Σολωμού.

Το Μεσολόγγι απελευθερώθηκε το 1829 και το 1937 τιμήθηκε ως Ιερά Πόλις. Η Κυριακή των Βαΐων καθιερώθηκε ως επίσημη ημέρα μνήμης της Εξόδου, ενός γεγονότος που ενσάρκωσε την απόλυτη αυτοθυσία για την Ελευθερία.

gazzetta.gr

Κατηγορία Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας

Ετικέτες

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα...

Δευτέρα, 07 Απριλίου 2025 09:58

Αφιέρωμα στην 199η επέτειο των Ελεύθερων Πολιορκημένων του Μεσολογγίου

«Το φως δεν χρειάζεται για να επιδειχτούμε, αλλά να φωτίσουμε και την ανθρωπότητα στις δύσκολες ώρες της.

Ολόκληρη η ανθρωπότητα είναι αυτή τη στιγμή, ένα πολιορκημένο Μεσολόγγι, από τα τρομακτικά όπλα της αλογιστίας.

Κι εμείς γνωρίζουμε από Εξόδους.

Ξέρουμε να βγαίνουμε απ’ το σκοτάδι».

Νικηφόρος Βρεττάκος

Γράφει ο Καθηγητής Χρήστος Γερ. Σιάσος

Για την ιστορία, η Θυσία των Μεσολογγιτών ή «Γιορτές Εξόδου», άρχισαν από τους συγγενείς των πεσόντων στην Έξοδο της Φρουράς, 10 Απρίλιου 1826, το 1850. Τη χρονιά εκείνη, το Σάββατο του Λαζάρου, ο Ανδρέας Παλαμάς, Υμνογράφος και Πρωτοψάλτης, θείος του Κωστή Παλαμά, παρουσία πολλών Μεσολογγιτών μίλησε συγκινητικά για τους πεσόντες στην Έξοδο μπροστά στο αρχοντικό του Χρυσόγελου, Λόρδου Βύρωνος και Κατάσου. Στη συνέχεια όλοι μαζί, Κλήρος και λαός, πήγαν στον Κήπο των Ηρώων κρατώντας από ένα κερί στο χέρι και έψαλαν τρισάγιο στο μνήμα των πεσόντων, έτσι τόσο απλά, καθιερώθηκε η μετάβαση στον Κήπο των Ηρώων.

Ο Αναστάσιος Πολυζωΐδης, ο Δικαστής από το Ναύπλιο που αρνήθηκε να υπογράψει τη θανατική καταδίκη του Κολοκοτρώνη, συμμετείχε στην ηρωική Έξοδο της Φρουράς. Σε επίσημη ομιλία του και παρουσία Αγωνιστών που σώθηκαν κατά την Έξοδο, στις 4 Αυγούστου 1825 στο Ναύπλιο, χαρακτήρισε το Μεσολόγγι «Πόλιν Ιεράν», λέγοντας: «Μεσολόγγι! Πόλιν Ιεράν σε ονομάζω, διότι ηξιώθης να έχεις Ιερά κειμήλια εναποτεθειμένα εις τους κόλπους σου, τους μεγαλύτερους άνδρας, όσοι εις την Ιστορίαν της Νεωτέρας Ελλάδος διέπρεψαν…».

Το 1859, ο Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας, Θεόφιλος Βλαχοπαπαδόπουλος μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, καθιέρωσε το μνημόσυνο των πεσόντων την Κυριακή των Βαΐων και την επόμενη χρονιά, 1860, ο φοιτητής τότε Κωστής Παλαμάς εκφωνεί το ποίημά του «Το Μεσολόγγι».

Το 1877 ο Δήμαρχος Μεσολογγίου, Γιάννης Γιαννόπουλος, τυπώνει το πρώτο πρόγραμμα των Γιορτών Εξόδου. Το 1884, με Δήμαρχο Μεσολογγίου τον Ηλία Παπαδόπουλο, οι Γιορτές Εξόδου έλαβαν και επίσημο χαρακτήρα. Το 1906, επί Πρωθυπουργίας Γεωργίου Θεοτόκη και με Βασιλικό Διάταγμα, οι Γιορτές Εξόδου, γιορτάζονται ως Εθνική τοπική Γιορτή. Το 1930 καθιερώθηκε η «πομπή» από μαθητές και μαθήτριες με στολές, άρματα και λιβανιστήρια. Αλήθεια, μήπως θα πρέπει και στις ημέρες μας η «πομπή» να είναι με απλές στολές, άρματα της εποχής και λιβανιστήρια…

Στις 22 Απριλίου 1937 ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ ονομάζει με Βασιλικό Διάταγμα το Μεσολόγγι «Ιερή Πόλη», Νόμος 645/1937 και η επέτειος της Ηρωικής Εξόδου της Φρουράς Ελεύθερων Πολιορκημένων του Μεσολογγίου ορίζεται ημέρα Εθνικού Εορτασμού. Το Μεσολόγγι και η πόλη Άλαμο των ΗΠΑ, είναι οι μοναδικές πόλεις στον κόσμο που φέρουν τον τίτλο «Ιερές» για ιστορικούς και ηρωικούς λόγους!

Αυτή τη μεγάλη μας Εθνική κληρονομιά έχουμε όλοι χρέος ιερό όπως την παραλάβαμε από τους προγόνους μας, πανίσχυρη και Θεόπνευστη, έτσι να την παραδώσουμε στα παιδιά μας και, όσο η ψυχή του Γένους παραμένει αβεβήλωτη και αυθεντική, να είμαστε βέβαιοι ότι θα αξιωθούμε, να δημιουργήσουμε καινούργια Μεσολόγγια.

Το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων για την Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου είναι ένα διήμερο ιστορικής μνήμης που έχει τεράστια σημασία όχι μόνο για το «μικρό αλωνάκι» αλλά για ολόκληρο τον Ελληνισμό. Ο Εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός, στους Ελεύθερους Πολιορκημένους γράφει: «…Είν’ έτοιμα στην άσπονδη πλημμύρα των αρμάτων – δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να μείνουν – εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το χάρο…».

Σ’ αυτούς που θυσίασαν τη ζωή τους, στο μεγαλείο του Αγώνα για την λευτεριά 199 χρόνια πριν, θα αφιερώσουμε σήμερα λίγες σκέψεις μας.

Στην μακραίωνη και πολυτάραχη ιστορία του, το Μεσολόγγι πρόσφερε στην Ελλάδα πέντε ποιητές: Κωστή Παλαμά, Γεώργιο Δροσίνη, Αντώνη Τραυλαντώνη, Μιλτιάδη Μαλακάση, Ρήγα Γκόλφη και Μίμη Λυμπεράκη, καθώς και πέντε Πρωθυπουργούς: Χαρίλαο Τρικούπη, Σπυρίδωνα Τρικούπη, Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, Δημήτριο Βάλβη και Ζηνόβιο Βάλβη.

Ο κάθε επισκέπτης, ντόπιος ή ξένος, πριν περάσει την Πύλη της πόλης με δέος θα διαβάσει σε μαρμάρινη στήλη τη ρήση του Λουκή Ακρίτα, «Κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι Δημότης Μεσολογγίου».
Ιστορικό της Εξόδου: Στις 5 Μαρτίου 1821, γίνεται η πρώτη επίθεση του Στρατηγού Δημήτρη Μακρή με άλλους Καπεταναίους εναντίον Τουρκικής αποστολής στη Σκάλα Μαυρομμάτη κοντά στο Μεσολόγγι και στις 20 Μαΐου υψώνουν τη σημαία της Επανάστασης.

Στους αγώνες για την λευτεριά συμμετέχουν οπλαρχηγοί, πολεμιστές από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, Φιλέλληνες από Αμερική, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Πολωνία, Σουηδία, Ρωσία, Κύπρο και άλλα Κράτη.
Στις 25 Δεκεμβρίου 1822 τα ξημερώματα ο Ομέρ Βρυώνης αποφασίζει έφοδο, το σχέδιο της οποίας αποκάλυψε στον γραμματέα του Στρατηγού Μακρή ο κυνηγός του Βρυώνη, Γιάννης Γούναρης. Για την πράξη αυτή του Γούναρη, ο Βρυώνης σφάζει τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Η έφοδος απέτυχε με πολλές απώλειες των Τούρκων.

Το Μάρτιο του 1823 ο Μαυροκορδάτος αναθέτει στον Μηχανικό Μιχάλη Κοκκίνη την οχύρωση του Μεσολογγίου, με τείχος ύψος 3.50 μ. και δεκαοχτώ Ντάπιες – Προμαχώνες και επτά Πυροβολεία. Το τείχος ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 1824.

Τον Απρίλιο του 1825 ο Κιουταχής προετοιμάζει την Β΄ πολιορκία του Μεσολογγίου. Ο Ιμπραήμ αναγγέλλει ότι σε δεκαπέντε ημέρες θα «μπει» στην πόλη. Τον Φεβρουάριο του 1826 διέταξε γενικό κανονιοβολισμό και η Φρουρά βγήκε από τα τείχη με ξεγυμνωμένα τα γιαταγάνια. Οι απώλειες του Ιμπραήμ πολλές. Σκέφτηκαν να εξουδετερώσουν το Βασιλάδι, το Ντολμά και την Κλείσοβα και στη συνέχεια τη Φοινικιά προκειμένου να σταματήσουν κάθε ανεφοδιασμό της πόλης. Τρείς φορές το προσπάθησαν και τις τρείς γύρισαν στα πλοιάριά τους. Δεκάχρονο παλληκάρι, Γελεκτζής, προκάλεσε ανάφλεξη στο μπαρούτι με πολλές απώλειες.

Στην πόλη βρισκόταν 5.500 γυναικόπαιδα και 3.600 πολεμιστές από αυτούς οι 600 λαβωμένοι και άρρωστοι. Έφθασε η ώρα των μεγάλων αποφάσεων.

Ο Επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης Ιωσήφ, από το ιστορικό χωριό Αμπελάκια της Θεσσαλίας μετά από πολλές περιπέτειες φθάνει στην Άρτα και συναντά τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτας Πορφύριο. Την εποχή εκείνη άρχισε η εξέγερση στη Δυτική Ελλάδα και ακολουθούν εξορίες και βασανιστήρια. Ο Ιωσήφ έρχεται στο Βάλτο και συναντά τον Οπλαρχηγό Ανδρέα Ίσκο και στη συνέχεια πηγαίνει στο Κομπότι, για να συναντήσει τον μεγάλο Αρχηγό του Αγώνα Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο μαζί με τα στρατεύματά του και να αποφασίσουν για την πορεία του Αγώνα. Τον Φεβρουάριο του 1822 ο Επίσκοπος Ιωσήφ έρχεται στο Μεσολόγγι.

Στο Μεσολόγγι, συναντά ξανά τον Μητροπολίτη Πορφύριο και μαζί με τον πατριώτη του, Έπαρχο Βάλτου Ίβον, συνεργάζεται με τον Μαυροκορδάτο για την έκβαση του Αγώνα. Ο Ιωσήφ γίνεται ο γεφυροποιός όλων μέσα στην πόλη του Μεσολογγίου.

Στις 24 Δεκεμβρίου 1823 διοργανώνει με απόλυτη επιτυχία την υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα και κατάφερε να συμφιλιώσει με αυτή του την ενέργεια την Εκκλησία και τον Μεσολογγίτικο λαό με τους Φιλέλληνες και τους Σουλιώτες.

Μαζί με τον Μητροπολίτη Πορφύριο κηδεύει στο Μεσολόγγι, στις 9 Αυγούστου του 1823, τον ήρωα Μάρκο Μπότσαρη. Στις 19 Απριλίου του 1824 κηδεύει τον Μεγάλο Φιλέλληνα Λόρδο Βύρωνα. Με τον Ελβετό Φιλέλληνα εκδότη των «Ελληνικών Χρονικών» Ιωάννη Μάγερ συνεργάζεται σε οργανωτικά θέματα του Αγώνα.
Μετά από ένα χρόνο πολιορκίας, το Μεσολόγγι περνούσε τα τελευταία δύσκολα εικοσιτετράωρα. Βλέποντας πως ήταν αδύνατο πλέον να έρθουν ενισχύσεις για τον Αγώνα, Εκκλησία, Οπλαρχηγοί και «Καπεταναίοι» της Πόλης, αποφάσισαν τη συγκρότηση προσωρινής Διοικούσας Επιτροπής η οποία συνεδρίασε στον περίβολο της Αγίας Παρασκευούλας για να πάρει τη μεγάλη απόφαση για την Έξοδο. Ήταν ημέρα Τρίτη 6 Απριλίου 1826.

Η Επιτροπή αποτελούνταν από τους: Επίσκοπο Ιωσήφ Ρωγών και Κοζύλης, Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο, Παναγιώτη Παλαμά, Ιάκωβο Μάγερ, Χρήστο Καψάλη, τους οπλαρχηγούς, Θανάση Ραζηκώτσικα, Νότη Μπότσαρη, Δημήτρη Μακρή, Κίτσο Τζαβέλλα, Γεώργιο Κίτσο, Ν. Στουρνάρα, Δημ. Κοντογιάννη, Κώστα Βλαχόπουλο, Δημ. Γεροθανάση, Δ. Σιαδήμα, το φρούραρχο Μήτρο Δεληγιώργη, τους Αντιστράτηγους Γιαννάκη Ραζηκώτσικα, Παν. Σωτηρόπουλο, Γεώρ. Τζαβέλα, Ζάχο Μήλιο, Β. Χασάπη, Κων. Τσιριγώτη, Αθ. Κουτσονίκα, Γιώτη Γκιώνη, Νικ. Καραμήστο και άλλους καπεταναίους.

Πρόεδρος ορίστηκε ο Επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης, Ιωσήφ. Δύσκολες ώρες, λίγος ο χρόνος. Ο Εκκλησιαστικός αυτός Ηγέτης, ήρθε από τα Αμπελάκια της Θεσσαλίας στο ηρωικό Μεσολόγγι για να δοξάσει τον τόπο αυτόν και να δοξαστεί ως ο μεγάλος Ιερομάρτυρας. Αυτές τις δύσκολες ημέρες, γίνεται Κυβερνήτης, Εθνάρχης, Στρατηγός, γίνεται ο Δεσπότης του Μεσολογγίου.

« Ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ με μεγάλη καρτερία και γενναιότητα υποφέρει τα δεινά χάριν του Μεσολογγίου και της Πατρίδος, κρατών τον Τίμιον Σταυρόν εις τας χείρας του και με ρακώδη ενδυμασία εμψυχώνων τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, τους ετοιμάζει να υποδεχθούν με μεγάλη καρτερία και γενναιότητα την θυσία για την Πατρίδα…», γράφει στις 19 Δεκεμβρίου 1825 η εφημερίδα, τα «Ελληνικά Χρονικά». Από το ρακένδυτο πετραχήλι του «κρέμονται» οι ψυχές όλων των πολιορκημένων Μεσολογγιτών.

Το Συμβούλιο που θα προεδρεύσει ο Επίσκοπος ονομάσθηκε «Συμβούλιο του Θανάτου». Τις ώρες αυτές η Αγία Παρασκευούλα στέκει δίπλα στον καθένα και τον φωτίζει για τις επόμενες αποφάσεις.
Η ώρα της μεγάλης μάχης πλησιάζει. Η πρόταση ήταν πολύ σκληρή, σφαγή όλων των γυναικόπαιδων του Μεσολογγίου, προκειμένου να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Ο Επίσκοπος Ιωσήφ αντέδρασε αμέσως λέγοντας: «Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος, αν τολμήσετε να πράξετε τούτο, πρώτον θυσιάσατε εμένα και σας αφήνω κατάρα του Θεού και της Παναγιάς μας και το αίμα των αθώων να πέσει εις τα κεφάλια σας».

Ο Επίσκοπος, όπως γράφει ο Κασομούλης, άρχισε να κλαίει, όλοι έμειναν σιωπηλοί-βουβοί για αρκετή ώρα. Αποφασίστηκε να μη θανατώσουν τα γυναικόπαιδα. Ο Θανάσης Ραζηκώτσικας λέει με δυνατή φωνή: «Αδέρφια, υπάρχει δρόμος… είναι ο δρόμος του Θεού!» Δύσκολες ώρες, όλοι είναι σκεπτικοί, ο Επίσκοπος παίρνει τους στοχασμούς όλων των Συμβούλων και του λαού, αναλογίζεται τη μεγάλη ευθύνη που έχει ως Πρόεδρος και Αρχιερέας και με τη σοφία που τον διακατέχει, συντάσσει την απόφαση και το σχέδιο της Εξόδου, το υπαγορεύει στο λόγιο Νικόλαο Κασομούλη, από τη Σιάτιστα της Κοζάνης, που ήταν και Γραμματέας του Στρατηγού Νικολάου Στουρνάρη.

Η απόφαση αποτελείται από δεκαεπτά άρθρα με αναφορά στον Αγώνα για την Ελευθερία ή τον Θάνατο. Η Έξοδος αποφασίστηκε ομόφωνα να γίνει Σάββατο Λαζάρου προς Κυριακή των Βαΐων, στις 10 προς 11 Απριλίου του 1826, τα μεσάνυχτα ώρα 10 με 12. Έτσι, η τύχη, η δόξα, ο αιώνιος θρύλος, η λύση της τραγωδίας του Μεσολογγίου, κρίθηκαν στο «Συμβούλιο του Θανάτου» με αυτή την απόφαση που υλοποιήθηκε στη συνέχεια. Ο Μάγερ, μετά το Συμβούλιο, σε επιστολή του γράφει: «Καταντήσαμε εις τοιαύτην ανάγκην, ώστε να τρεφώμεθα από τα πλέον ακάθαρτα ζώα: γάτες, ποντίκια και σκυλιά. Υποφέρομεν φρικτά από πείναν και από δίψαν…».

Ο λογοτέχνης Δημήτρης Φωτιάδης γράφει: «Από τα μέσα του Φλεβάρη σε πολλά σπίτια έλειψε το ψωμί. Μια Μεσολογγίτισσα, Βαρβαρένα τη λέγανε, που γιατροπόρευε τον άρρωστο αδερφό μου Μήτρο, τέλειωσε την τροφή της και μυστικά, μαζί με δυο άλλες φαμελιές, σφάξανε ένα γαϊδουράκι και το φάγανε. Τους πέτυχα την ώρα που το τρώγανε. Τους ρώτησα που βρήκατε το κρέας και τρόμαξε η ψυχή μου άμα άκουσα πως είτανε γαϊδούρι… Μια συντροφιά αγωνιστές από τα Κράβαρα είχανε ένα σκύλο και κρυφά τονε σφάξανε και τον μαγείρεψαν. Μαθεύτηκε κι αυτό. Μέρα τη μέρα αβγάτιζε η πείνα κ’ έπεσε η πρόληψη να μην τρώνε ακάθαρτα κι άρχισαν πια ολοφάνερα να σφάζουν άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια, ακόμα και να τα πουλάνε μια λίρα την οκά – και ποιος να πρωτοπάρει! Τρεις μέρες περάσανε και πάνε κι αυτά τα ζά.».

Ο Νικόλαος Κασομούλης στα «Ενθυμήματα Στρατιωτικά» γράφει: «Ο συνεργάτης του κου Γ. Μεσθενέα, τυπογράφου, καθήμενος εις την οικίαν μας, έσφαξεν και έφαγεν μίαν γάταν και έβαλεν τον ψυχογιόν του Στουρνάρη και εσκότωσεν άλλην μία. Τούτος υπέμνησεν εις τους άλλους και εις ολίγας ημέρας γάτα δεν έμεινεν. Ο Αγιομαυρίτης ιατρός εμαγείρευσεν τον σκύλον του… Οι στρατιώτες πλέον αυθαδίασαν και άρπαζαν οποιονδήποτε σκύλον ή γάτα εύρισκαν εις τον δρόμον. Άλογα δεν είχαν μείνει… Αρχίσαμε, περί τας 15 Μαρτίου ταις πικραλήθραις, χορτάρι της θάλασσας, το εβράζαμεν πέντε φοραίς έως ότου έβγαινεν η πικράδα… Εδόθησαν και εις τους ποντικούς, πλην ήτον ευτυχής όστις εδύνατο να πιάση έναν. Βατράχους δεν είχαμεν, κατά δυστυχίαν…».

Την απόφαση του Συμβουλίου με χαρά την υποδέχτηκαν και οι γυναίκες. Έτρεξαν να φορέσουν τις φουστανέλες και να ζωστούν τ’ άρματα για να πολεμήσουν με τους άνδρες τους. Μάνες δεν άντεξαν, αγκάλιασαν τα βρέφη τους και πέσανε μαζί στα πηγάδια. Ο Πετρόχειλος σκοτώνει με τα χέρια του την αγαπημένη του γυναίκα και ο Προφίλης την ωραία μνηστή του. Αίμα αθώων! Την Παρασκευή 9 Απριλίου 1826, παραμονή της Εξόδου, ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ μετάλαβε των Αχράντων Μυστηρίων όλους τους Πολιορκημένους του Μεσολογγίου.

10 Απριλίου 1826, η νύχτα της Εξόδου. Μια φωνή ακούστηκε να λέει, «πίσω στα κανόνια σας», ακολούθησε πανικός, μέσα στο Μεσολόγγι είχαν αρχίσει οι σφαγές, σε πολλά σημεία της πόλης, σημειώθηκαν δραματικές σκηνές.

Στον αγώνα δεν «ρίχτηκαν» μόνο οπλαρχηγοί, πολεμιστές, άνδρες, γυναίκες αλλά και «αμούστακα» παιδιά, αυτά τα παιδιά, τα πεινασμένα, τα δυστυχισμένα, που λίγο πιο πέρα έβλεπαν το άψυχο σώμα του πατέρα, της μάνας, του αδερφού, δεν μπορείς να τα αγνοήσεις, γιατί αυτά με τον δικό τους τρόπο έπλεξαν το ηρωικό στοιχείο του αγώνα.
«…Μια ομάδα από μικροπαίδια… ορκίστηκαν όλα τους ζωσμένα ψεύτικα σπαθιά στη μέση, να υπερασπίσουν την Πατρίδα, μέχρι θανάτου… γεμίζουν κατά τις μάχες τα τουφέκια των αγωνιστών… Ήταν το ξακουστό Σώμα των Γελεκτζήδων…» μας γράφει ο αείμνηστος Μεσολογγίτης Κωστάκης Πετρόπουλος. Ο Δημογέροντας Χρήστος Καψάλης, όταν κυκλώθηκε από τους εισβολείς στο σπίτι του, όπου είχαν συγκεντρωθεί γέροντες και γυναικόπαιδα, έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη.
«Το Μεσολόγγι σκέλεθρο,/γυμνό ξεσαρκωμένο/ δεν παραδίδει τα΄ άρματα, /δεν γέρνει το κεφάλι /κρατεί για νεκροθάφτη του, /το Χρήστο τον Καψάλη».

Ο Επίσκοπος Ιωσήφ επιστρέφει στον Ανεμόμυλο και όταν οι Τούρκοι πάτησαν τη νησίδα έβαλε φωτιά. Ο ιστορικός Σπύρος Τρικούπης γράφει: «εις φυσεκοφόρον πίθον ερρίφθη εις αυτόν, ημιεκάη και ημίκαυστος απεκεφαλίσθη». Ο Ιωσήφ συλλαμβάνεται από τους Τούρκους και θανατώνεται με αποκεφαλισμό στις 13 Απριλίου 1826.

Η ταφή του έγινε στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονος και αργότερα τα οστά του μεταφέρθηκαν στον Κήπο των Ηρώων όπου υπάρχει στήλη με το όνομά του. Αποκαλύφθηκε στις 27 Μαΐου 1923. Απολογισμός της βραδιάς της Εξόδου: Από τους 3.000 μαχητές, 1.700 έπεσαν νεκροί. Μόλις 1.300 σώθηκαν. Από τους αμάχους, 5.000 σκοτώθηκαν μέσα στη νύχτα. Πέρασαν μόνο 13 γυναίκες μαζί με 3 – 4 παιδιά. Άλλα 6.000 γυναικόπαιδα στάλθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Πόλης και της Αλεξάνδρειας. Επίσης διαβάζουμε: « …Τρείς χιλιάδες εκατό ζευγάρια ανθρώπινα αυτιά, αλατισμένα σε χονδρό αλάτι και τοποθετημένα σε βαρέλια και τα κεφάλια των Αξιωματούχων έστειλαν στην Πύλη από το Μεσολόγγι οι δύο σερασκέδες…».

Ζωγράφοι, λογοτέχνες, ποιητές, Έλληνες, Φιλέλληνες και πολλοί άλλοι απαθανάτισαν τη θυσία των Μεσολογγιτών. Ο Εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός, στην ποιητική του σύνθεση «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» σε στοίχους του γράφει: «Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει/ Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει./Τα μάτια η πείνα εμαύρισε’ στα μάτια η μάνα μνέει’…».
Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας λέει: «… Έχομεν χρέος να συλλέξωμεν τα σεβάσμια λείψανα και να τα καταθέσωμεν εις μνημείον, όπου η Πατρίς να αποδίδη κατ΄ έτος τον φόρον της ευγωμοσύνης της…».

Ο Κωστής Παλαμάς για τους Πολιορκημένους Μεσολογγίτες στο ποίημα του μας λέει: «…Η Μεγαλοσύνη στα Έθνη/ δε μετριέται με το στρέμμα/ με της καρδιάς το πύρωμα/ μετριέται και με το αίμα…».
Από το 1946 με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ιερής Πόλης Μεσολογγίου, καθιερώθηκε ο δρόμος Θυσίας που ξεκινά από το Μοναστήρι του Αγίου Συμεών και τελειώνει στον Κήπο των Ηρώων. Την Πομπή παρακολουθούν Αρχιερείς, Κληρικοί, η Πολιτική, η Πολιτειακή και η Στρατιωτική Ηγεσία, Εκπρόσωποι Ξένων Κρατών, μαθητές Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης, σπουδαστές Γ/θμιας Εκπαίδευσης, Σύλλογοι από όλα τα μέρη της Ελλάδας και πλήθος κόσμου.

Σαν συμπέρασμα της Μεσολογγίτικης αυτής μεγαλοσύνης λέμε ότι ο θάνατος των Εξοδιτών «ΑΝΕΣΤΗΣΕ» το Έθνος, ο δε εορτασμός ήταν, είναι και πρέπει να παραμείνει ένας πανεθνικός Ύμνος αλλά και μνημόσυνο για τις ανθρώπινες υπάρξεις που η θυσία τους έγραψε το μήνυμα της Εθνικής Ελευθερίας: «Ποτέ πια σκλάβοι». Σε κλίμα κατάνυξης ο καθένας μας ας ανάψει ένα κεράκι και με αναμμένα φαναράκια στο δρόμο της Θυσίας μαζί με το λιβανάκι, ας προσπαθήσουμε ως σεμνοί προσκυνητές στη μνήμη τους να τους πούμε, ότι θα είναι πάντα ΑΙΩΝΙΑ η ΘΥΣΙΑ τους, ΑΙΩΝΙΑ η ΜΝΗΜΗ τους.

Αγαπητοί φίλοι αναγνώστες σε λίγες ημέρες θα γιορτάσουμε το Άγιο Πάσχα, δεχθείτε και τις δικές μου Ευχές.

Σας εύχομαι η Ανάσταση του Χριστού μας να θωρακίσει τις ψυχές όλων μας. Το Αναστάσιμο Φώς να γίνει Οδηγός της Ζωής μας.
Χρόνια Πολλά Καλή και Ευλογημένη Ανάσταση

Αγία Παρασκευούλα Μεσολογγίου
(Εδώ έγινε το «Συμβούλιο Θανάτου» του Αγώνα υπό του Επισκόπου Ιωσήφ Ρωγών)

agrinionews.gr

Κατηγορία Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας

Ετικέτες

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα...

Πέμπτη, 27 Μαρτίου 2025 00:40

Άγνωστα γεγονότα της πολιορκίας του Μεσολογγίου

Του Κώστα Σακαρέλου

Πολλές ιστορίες, σχετικές με τις πολιορκίες και την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου, έχουν δει, κατά καιρούς, το φως της δημοσιότητας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της Μανταλένας, μια πανέμορφης Ιταλίδας, η οποία, με περιπετειώδη τρόπο βρέθηκε στο Μεσολόγγι, στις αρχές Απριλίου του 1826, στο χαρέμι του Ιμπραήμ πασά, όταν εκείνος πολιορκούσε την πόλη. Με τη βοήθεια ενός φρουρού, κατάφερε να δραπετεύσει. Έτρεξε και, χωρίς να γίνει αντιληπτή από τους Τουρκοαιγύπτιους, κατέφυγε και κρύφτηκε μέσα σ’ ένα προκεχωρημένο χαράκωμα. Από την κρυψώνα της, κατά διαστήματα, σήκωνε με το χέρι της ένα λευκό πανί και το κουνούσε, ζητώντας βοήθεια από τους Έλληνες.

Ο πρώτος που την αντιλήφθηκε ήταν ο μηχανικός Μιχάλης Κοκκίνης. Εκείνος, ενώ έκανε επιθεώρηση των προμαχώνων και των χαρακωμάτων, αντελήφθη λίγα μέτρα πιο πέρα, μέσα σ’ ένα προχωρημένο εχθρικό όρυγμα, μια σκιά που κουνούσε ένα άσπρο πράγμα. Πρόσεξε καλύτερα και είδε ένα χέρι, που κρατούσε ένα άσπρο πανί, να κάνει κινήσεις στον αέρα. Του ζήτησε να βγει και να προχωρήσει, αλλά η σκιά δεν αντιδρούσε. Φώναξε δυνατότερα κι αμέσως μια σιγανή γυναικεία φωνή ακούστηκε, ψιθυρίζοντας λέξεις σ’ άγνωστη γλώσσα. Ο Κοκκκίνης έστειλε αμέσως και φώναξε τον φιλέλληνα αξιωματικό Σπίτσελμπεργκ, ο οποίος του είπε ότι η σκιά μιλάει ιταλικά και ζητάει να μην την πυροβολήσουν οι Έλληνες.

Έδωσαν αμέσως σχετική διαταγή στους σκοπούς και ο Σπίτσελμπεργκ διέταξε τη σκιά να προχωρήσει. Τότε έκπληκτοι όλοι είδαν μια γυναικεία σιλουέτα να σύρεται κατά γης, προς τα ελληνικά χαρακώματα. Η περιέργειά τους κορυφώθηκε, όταν έφτασε στις ελληνικές γραμμές και την είδαν.

Ήταν μια ωραιότατη νέα, περίπου 18 ετών, ντυμένη με τουρκικά σαλβάρια, η οποία μιλούσε μόνο ιταλικά. Κάλεσαν τον Ιταλό φιλέλληνα αξιωματικό Ρακομάτζι, χάρη στον οποίο έμαθαν ότι την έλεγαν Μανταλένα και ότι πατρίδα της ήταν η μικρή παραθαλάσσια πόλη Μπάρο ντελ Τόρε της Σικελίας, από την οποία την είχαν απαγάγει πειρατές, μαζί με άλλες κοπέλες και παιδιά, τα οποία, στη συνέχεια, πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου. Η ίδια πουλήθηκε στον Ιμπραήμ, έναντι αδράς αμοιβής. Τους είπε ακόμα πως κατάφερε να δραπετεύσει, χάρη στον σφοδρό έρωτα που ενέπνευσε σ’ έναν γενίτσαρο, έμπιστο του Ιμπραήμ, ο οποίος, ένα βράδυ, αφού την έντυσε γριά, ξεγέλασε τους σκοπούς της σκηνής και την έφερε μέχρι τις τουρκικές προφυλακές. Εκεί, με μια μαχαιριά, σκότωσε τον σκοπό, τον έριξε στο όρυγμα, όπου παρότρυνε και τη Μανταλένα να μπει για να κρυφτεί, λέγοντάς της πως σε λίγες μέρες θα πέσει το Μεσολόγγι, οπότε θα έρθει να τη βρει και θα ξανασμίξουν, για να χαρούν τον έρωτά τους.

Οι Έλληνες πίστεψαν τα λεγόμενά της, αφού εκείνη επικαλέστηκε ένα σωρό ατράνταχτα στοιχεία. Τον λίγο καιρό που έμεινε κοντά τους, τη στήριξαν, ψυχολογικά όμως περισσότερο, αφού τρόφιμα δεν υπήρχαν.

Τη βραδιά της Εξόδου, η Μανταλένα ήταν ανάμεσα στα γυναικόπαιδα του Μεσολογγιού. Με την σύγχυση που δημιουργήθηκε, όταν άλλοι εφώναζαν «εμπρός» και άλλοι «πίσω», ξαναβρέθηκε μέσα στην πόλη. Για να γλιτώσει τη ζωή της, κρύφτηκε κάτω από έναν όγκο πτωμάτων.

Ο γενίτσαρος έψαχνε παντού για να τη βρει και τη βρήκε. Χωρίς χρονοτριβή, την επήρε, την έντυσε με αντρικά ρούχα και την έκλεισε σ’ ένα σπίτι, όπου έμεινε πάνω από 15 ημέρες. Ένα βράδυ έφτασε ο γενίτσαρος με δυο άλογα, τα οποία καβάλησαν και έφυγαν προς την Άρτα. Από εκεί πήγαν στην Πάργα, όπου κατόρθωσαν να μπουν σ’ ένα καΐκι και να φτάσουν στην Κέρκυρα. Εκεί ο γενίτσαρος, αφού βαπτίστηκε και ονομάστηκε Γεώργιος Ιωάννου, νυμφεύτηκε τη Μανταλένα, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά: τρία αγόρια κι ένα κοριτσάκι.

Στη διάρκεια της διαβίωσής τους στην Κέρκυρα, ο Ιωάννου φρόντισε κι έμαθε άπταιστα την ιταλική γλώσσα. Συνέχισαν τη ζωή τους στην Τεργέστη, όπου ασχολήθηκαν με το εμπόριο. Ο Ιωάννου, μάλιστα, ήταν ένας από τους καλύτερους εμπόρους της εποχής. Από τη νέα του πατρίδα, προσέφερε πολλές υπηρεσίες στον Αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους.

Το κοριτσάκι του ζευγαριού, όταν ενηλικιώθηκε, παντρεύτηκε κάποιον Συμεωνίδη. Ο νεαρός Συμεωνίδης, εγγονός του Γιώργου και της Μανταλένας Ιωάννου, στα μέσα του 20^ου αιώνα ζούσε στην Κωνσταντινούπολη. Σε αυτόν οφείλεται η διάσωση της ιστορίας.

Πηγή: εφημερίδα των Πατρών «Η ΕΝΩΣΙΣ», τεύχη 23/30-04-1945 και 24/14-05-1945

agrinionews.gr

Κατηγορία Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας

Ετικέτες

Διαβάστε περισσότερα...

Τρίτη, 25 Μαρτίου 2025 14:32

Οι Οινιάδες στα χρόνια του Εθνικού Ξεσηκωμού το 1821

«Οι Οινιάδες στα χρόνια του Εθνικού Ξεσηκωμού το 1821»

Η περιοχή των σύγχρονων Οινιαδών, έπαιξε σημαντικό ρόλο στα γεγονότα του Εθνικού Ξεσηκωμού. Προτού προχωρήσουμε χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι η ευρύτερη περιοχή των σύγχρονων Οινιαδών συνενώθηκε μόλις το 1999 απο την Ένωση των κοινοτήτων που μέχρι πρότινος απάρτιζαν τον Ακαρνανικό Δήμο Οινιάδος με έδρα την Κατοχή και των κοινοτήτων που απάρτιζαν τον Αιτωλικό Δήμο Παραχελωίτιδος με έδρα το Νεοχώρι. Η συνένωση ήρθε ως αποτέλεσμα της γεφύρωσης του Αχελώου και της υπερκέρασης των φυσικών εμποδίων που καθιστούσαν την επικοινωνία εκατέροθεν του ποταμού δύσκολη. Συνεπώς την περίοδο της Επανάστασης η Κατοχή διοικητικό κέντρο του Νότιου Ξηρομέρου και τα χωριά Λεσίνι, Πεντάλοφος που βρίσκονταν στην Ακαρνανική όχθη του Αχελώου υπάγονταν στο Ξηρόμερο και ακολουθούσαν την πορεία της επαρχίας που αποτελούσε έδρα του Ιστορικού Αρματωλικίου και πεδίο έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ των αντιμαχόμενων. Αντίστοιχα η Αιτωλική Παραχελωίτιδα με έδρα το Νεοχώρι και που αποτελούνταν απο τα χωριά Γουριά, Μάστρο, Μαγούλα βρίσκονταν εκτεθειμένα στις εχθρικές επιδρομές και προσπάθειες που επιχειρούσαν να κρατήσουν τα περάσματα του Αχελώου και να διακόψουν τις επικοινωνίες μεταξύ των Επαναστατημένων Ελλήνων αλλά και τον ανεφοδιασμό των διάφορων εστιών αντίστασης. Σε όλη την έκταση όμως των σύγχρονων Οινιαδών, οι κάτοικοι επέδειξαν αυτοθυσία, μαχητικότητα και προσφορά στους εθνικούς αγώνες δίνοντας σπουδαίες μάχες και κρατώντας ζωντανή τη σπίθα της επανάστασης. Ενώ καθοριστική ήταν η συμμετοχή της περιοχής μας και στην άμυνα και την ενίσχυση του Πολιορκημένου Μεσολογγίου. Ας δούμε όμως τα κυριότερα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή των Οινιαδών ανά κοινότητα:

Κατοχή

Η Κατοχή διοικητικό κέντρο του Νοτίου Ξηρομέρου, κτισμένη σε λόφο στην ακαρνανική όχθη του Αχελώου, ήταν τόπος οχυρός με φρούριο και φυσική οχύρωση εξαιτίας του ποταμού, του δάσους και των ελών που εκτείνονταν στην περιφέρεια της. Παράλληλα ήδη απο το Μεσαίωνα η Κατοχή ήταν εμπορικός κόμβος προσβάσιμος και απο πλωτά μέσα καθώς πέραν του Αχελώου, το Κονταύλακο και μια σειρά καναλιών που ένωναν το Ιόνιο με τη μεγάλη Λίμνη του Λεσινίου εξασφαλίζοντας τις επικοινωνίες και την διακίνηση προσώπων και αγαθών. Ο πλούτος και η στρατηγική σημασία της Κατοχής είχε ως αποτέλεσμα να προτιμηθεί ως τόπος κατοίκησης Προεστών, Οπλαρχηγών αλλά και εύπορων εμπόρων. Αντίστοιχα τα χαρακτηριστικά αυτά δεν διέφυγαν της προσοχής των Οθωμανών που μετά την κατάκτηση της Αιτωλοακαρνανίας, εγκαταστάθηκαν και αυτοί στην Κατοχή και ειδικότερα στην συνοικία του Αγίου Θεοδώρου και ανατολικά αυτής δημιουργόντας δική τους συνοικία. Σύμφωνα με τις γραπτές πήγες που διαθέτουμε απο τα βιβλία ιστορίας, λόγω των οχυρώσεων της η Κατοχή ήταν και τόπος κράτησης Αιχμαλώτων και φύλαξης εφοδίων. Κατά το ξέσπασμα λοιπόν της Επανάστασης και ειδικότερα κατά τον Ιανουάριο του 1823 έλαβε χώρα η Μάχη της Κατοχής κατά την οποία οι Οπλαρχηγοί Τσόγκας, Χασαπαίοι (Αστακού) και σύσσωμοι οι ντόπιοι πολέμησαν όλοι μαζί έναντι των Τούρκων και τους νίκησαν. Οι εναπομείνταντες Οθωμανοί αιχμαλωτίστηκαν και έπειτα ανταλλάχθηκαν με άλλους ομήρους και οδηγήθηκαν στο Αγρίνιο. Νωρίτερα το 1822 οι απελευθερωτές της Κατοχής Χασαπαίοι είχαν διαπράξει μεγάλο ανδραγάθημα με την κατάληψη ενός πλοίου που εγλωβίστηκε στη μπούκα του κονταύλακου στην έξοδο προς Πεταλά, το λεγόμενο Λιμάνι της Κατοχής, σύμφωνα με τις μαρτυρίες πρόκειται για ένα Τραμπάκουλο με σημαία Φράγκικη που απέπλευσε απο την Πρέβεζα φορτωμένο με τροφές που προορίζονταν για τα Τουρκικά Στρατεύματα που πολιορκούσαν το Μεσολόγγι. Έτσι οι Ξηρομερίτες κατάφεραν να καθυστερήσουν τον ανεφοδιασμό των Τούρκων. Έπειτα έλαβαν χώρα τα δυστυχή γεγονότα της 2 Απριλίου του 1823 όπου ξεκληρίστηκαν στον Αστακό οι Χασαπαίοι ελευθερωτές της Κατοχής από τους Γριβαίους που μάχονταν για την καπετανία του Ξηρομέρου. Η διαμάχη μεταξύ των δυο φατριών και η δολοφονία που συγκλόνισε την περιοχή ώθησε τους οπλαρχηγούς Τσόγκα, Μακρή Βλαχόπουλο και τον επιζήσαντα Δημήτρη Χασάπη να καταδιώξουν το Γρίβα και να τον περικυκλώσουν στα σπίτια του Γουλιμή και στον Πύργο της Κατοχής στις 24 Μαΐου 1823 οπότε και τον πολιορκούν μαχόμενοι λυσσαλέα για 3 μέρες. Κατά την πολιορκεία πυρπολούν την οικία του Γουλιμή και τα παρακείμενα κτίρια μη καταφέρνοντας ωστόσο να πιάσουν τον Γρίβα ο οποίος μέσα σε μια παράτολμη έξοδο μαχόμενος διέφυγε και κίνησε για τον ορεινό βάλτο. Το επεισόδιο αυτό έδωσε την αφορμή στο Γρίβα να συνθέσει και μακρόστιχο τραγούδι όπου εξέφραζε τον πόνο του με αναφορά στο γεγονός και στο σημείο. Την περίοδο μετά την επανάσταση στον Πύργο κατοίκησε η διάσημη ευνοούμενη του Αλή Πασά, Κυρά Βασιλική Κονταξή καθώς η κυβέρνηση Καποδίστρια της παραχώρησε τον πύργο για κατοικία από το 1830 έως το θάνατο της το 1834. Το όνομα της τελευταίας ιδιοκτήτριας συνυφασμένο με την τοπική συλλογική μνήμη έδωσε και το πιο πρόσφατο όνομα στον πύργο που ονομάζονταν εκ τότε «Κούλια της Κυρά Βασιλικής». Αντίστοιχα τα οχυρά μοναστήρια της Παναγούλας, του Σωτήρα, της Ζωοδόχου Πηγής αλλά και το Ενετικό Μοναστήρι του Αγίου Μάρκου έστελναν μέσω της Λιμνοθάλασσας τρόφιμα και πολεμοεφόδια στο Πολιορκημένο Μεσολόγγι και στις αναγκές του αγώνος γενικότερα. Ο Ενοαριακός Ναός και Πολιούχος της Κατοχής, Αη Δημήτρης, πυρπολήθηκε από τους Οθωμανούς κατά την διάρκεια του εθνικού ξεσηκωμού και ξανακτίστηκε αργότερα. Οι λόφοι του Κατσά, ο Πλιέτσικας, ο Τρίκαρδος, το Διώνι και η Χουνοβίνα αποτελούσαν καταφύγια Κλεφτών. Ιδιαίτερα στην Χουνοβίνα βρίσκονταν πολυάριθμα καραούλια – παρατηρητήρια με σημαντικότερο και πιο φημισμένο το καραούλι του Τσέλιου ή Δημοτσέλιου που πήρε τα όνομα του απ τον ξακουστό Οπλαρχηγό του Ξηρομέρου Δήμο Φερεντίνο που χρησιμοποιούσε και διέμενε στο βουνό για μεγάλα διαστήματα με σκοπό την διασφάλιση του απρόσκοπτου εφοδιασμού σε είδη διατροφής και όπλα της νησίδας Λεσίνι στο μέσω του ομώνυμου τότε βάλτου και κατ’ επέκταση σε ολόκληρο το αρματολίκι Ξηρομέρου. Το Διόνι υπήρξε καταφύγιο αμάχων, στρατόπεδο του Αρχιστράτηγου Τσώρτς που διέθετε ταμπούρια, καραούλια και πυροβολεία ακόμη και τόπος ναυμαχίας μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων (καθώς χρησίμευε στην υπεράσπιση και εποπτεία της θαλάσσιας διόδου του Ιονίου και του δέλτα του Αχελώου) την 21 Νοεμβρίου 1825 γνωστής και ως Ναυμαχίας του Δραγαμέστου ή Ναυμαχίας των Πυρπολικών, που έλαβε χώρα στα νησιά ανάμεσα απο το Διόνι και τον Αστακό. Η νίκη του ελληνικού στόλου σ ́αυτή τη Ναυμαχία ήταν σημαντική, καθότι επετεύχθη ο ανεφοδιασμός του Μεσολογγίου με τα απαραίτητα προς σίτιση και, οι πολιορκούμενοι εντός του, έλαβαν θάρρος να συνεχίσουν τον αγώνα. Κλείνοντας είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι κατά την περίοδο της επανάστασης και κατά το πέρας αυτής στην Κατοχή διέμειναν επί μακρόν ή εγκαταστάθηκαν πλήθος ιστορικών μορφών και προσωπικοτήτων που βρίσκονται πλέον στο πάνθεον των Ηρώων της Παλιγεννεσίας.

Νεοχώρι

Ο Οικισμός του Νεοχωρίου πυρπολήθηκε κατά το ξέσπασμα της επανάστασης αλλά οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να κάμψουν το ηθικό των Νεοχωριτών που τους κατέσφαξαν και απελευθέρωσαν τον τόπο τους απο τον μακραίωνο Οθωμανικό Ζυγό μέσα σε μία νύχτα. Τα οχυρά μοναστήρια του Αη Γιάννη της Θολής και των Ταξιαρχών, κτισμένα σε νησίδες, σε μία απο τις πιο πολυσύχναστες θαλάσσιες οδούς, τα καθιστούσαν συνεχή στόχο των Οθωμανικών και των υποτελών πειρατικών τους στόλων. Παρά την εκτεταμένη ανασφάλεια ωστόσο οι ντόπιοι φαίνεται πώς χρησιμοποίησαν τα πλεονεκτήματα που προσέφερε η φυσική άμυνα των νησιών και κινούμενοι μέσα απο τη Λιμνόθαλασσα ενίσχυαν με εφόδια και μαχητές το πολιορκημένο Μεσολόγγι. Το γεγονός αυτό, οδήγησε και στην πυρπόληση της Ιστορικής Μονής των Ταξιαρχών που αποτέλουσε κέντρο των επαναστατημένων Νεοχωριτών και τόπο συγκέντρωσης των γυναικόπαιδων. Στην μάχη αυτή μάλιστα σφαγιάστηκαν 18 Αγωνιστές με πλούσια συνεισφορά στα τοπικά γεγονότα.

Λεσίνι

Το νησί του Λεσινίου, το νησί της Παναγίας της Λεσινίωτισσας με την ομώνυμη μονή το “άλλο Μεσολόγγι” προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στον αγώνα για την ελευθερία. Η μονή επεκτάθηκε και ανακαινίστηκε πολλές φορές προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες των μοναχών αλλά και του πλήθους κατατρεγμένων που συνέρεαν κατά εκατοντάδες εκεί.

Το 1823 πολλοί αγωνιστές του Ξηρομέρου και της Αιτωλοακαρνανίας ευρύτερα, οχυρώθηκαν στο νησί για να μην πέσουν στα χέρια του Ομέρ Βρυώνη. Κατ’ εντολή του αρχιστράτηγου Καραϊσκάκη τοποθετήθηκε φρούραρχος της Μονής ο επιστήθιος φίλος του και άξιος στρατιωτικός ο Δήμος Τσέλιος (Δημοτσέλιος) ή Γερο-Δήμος (το προγονικό του όνομα ήταν Δήμος Φερεντίνος) ενώ Φρούραρχος διετέλεσε και ο Αναγνωστής Καρπούζης. Εκεί κατέφυγε ὁ Γεώργιος Τσόγκας και ὁ Δημήτρης Μακρὴς καθώς και πολλοί άλλοι. Σ' όλο το διάστημα μέχρι την απελευθέρωση, το νησάκι ήταν έδρα Δημογεροντίας με τον τίτλο «Δημογεροντία - Ξηρομέρου». Κάτοικοι από όλα τα χωριά της περιοχής κατέφυγαν στο νησάκι όπου άφησαν τις ονομασίες των χωριών τους στα σημεία όπου είχαν κατασκηνώσει και έτσι ακούγεται έως και σήμερα «Κατοχιανά, Δραγαμεστιανά, Λεπενιώτικα, Ζαβιτσιάνικα, Αητινά» κλπ. «Σε αυτό βρήκαν καταφύγιο και πολλοί κατατρεγμένοι «Εξοδίτες» του Μεσολογγίου που παρέμειναν εκεί έως το τέλος της Ελληνικής Επανάστασης, το 1829. Συνεπώς αποτέλεσε ζωηρό κέντρο κοινωνικής δραστηριότητας ελλήνων αρματολών και του ντόπιου πληθυσμού που σχημάτισαν μια ιδιόμορφη κοινωνία μέσα στην ασφάλεια που προσέφερε ο βάλτος. Την ταραγμένη εκείνη περίοδο που ακολούθησε τα συνταρακτικά γεγονότα της «Εξόδου», οι Τούρκοι γεμάτοι μένος και εκδικητική διάθεση θέλησαν να καταλάβουν το νησάκι του μοναστηριού και να το καταστρέψουν. Η Παναγία όμως για άλλη μια φορά έκανε το θαύμα της. Ο Ηγούμενος Ιωαννίκιος μάζεψε όλα τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους στο Μοναστήρι όπου έκανε τη Θεία Λειτουργία παρακαλώντας την Παναγία να τους βοηθήσει ειδάλλως είχε αποφασίσει να ανατινάξει το μοναστήρι. Την ίδια στιγμή η ένδοξη φρουρά του Λεσινίου οργάνωνε την άμυνα και ανέμενε την σφοδρή επίθεση των Οθωμανών. Ακολούθησε ισχυρός βομβαρδισμός από τα τούρκικα κανόνια έως ότου οι προσευχές καρποφόρησαν και ξαφνικά ξέσπασε μεγάλη καταιγίδα κατά την οποία συμφώνα με την παράδοση, φάνηκε πάλι το φωτεινό σύννεφο, με την οπτασία της Παναγίας, που κρατούσε αυτή τη φορά στα χέρια της ένα τεράστιο καλάμι, με το οποίο συνέτριψε τους Οθωμανούς. Οι αγωνιστές έκπληκτοι για μια ακόμη φορά με τις πρώτες ακτίνες του ήλιου αντίκρισαν χιλιάδες κουφάρια τούρκων και των αλόγων τους. Τόσα που είχαν σκεπάσει το μεταξύ του νησιού και του διπλανού λόφου «Πλατός», βαλτότοπο, ενώ όσοι απ' αυτούς γλύτωσαν, έφευγαν πανικόβλητοι διαλαλώντας τη συμφορά τους. Η Παναγία έσωσε τον λαό της. Ο Ηγούμενος της Μονής Ιωαννίκιος περιχαρής πήρε την εικόνα της Παναγίας και αφού όλοι την προσκύνησαν, έψαλλαν τον παρακλητικό Κανόνα ευχαριστώντας την για τη σωτηρία τους. Στο κέντρο του σημερινού χωριού του Λεσινίου, στον ιστορικό βυζαντινό ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου διεξήχθη μία ακόμη λυσσαλέα μάχη μεταξύ των Τούρκων και των Ελλήνων οπλαρχηγών Τσόγκα, Μακρή και Μπότσαρη που είχαν ταμπουρωθεί στο σημείο. Γεγονός που μαρτυρείται από τα βόλια και τις οβίδες που έχουν αφήσει σημάδια στο εξωτερικό του ναού.

Πεντάλοφος

Λόγω της κομβικής της θέσης στη διάβαση του Αχελώου και στην νότια είσοδο του Ξηρομέρου καθώς και τον εύφορο κάμπο της, η Πεντάλοφος υπέφερε απο την συνεχή παρουσία των Τούρκων οι οποίοι είχαν διαρκείς βλέψεις για μόνιμη εγκατάσταση στο σημείο. Η Οθωμανική παρουσία στην περιοχή ήταν ικανή να διασφαλίσει τροφή στον εχθρικό στρατό και τα ζώα που τον συνόδευαν αλλά και να απειλεί τις ελληνικές θέσεις.

Οι Τούρκοι ονόμαζαν το χωριό Μπουντολοβίτσα ή Τσιφλικάτ ενώ αποτέλεσε και έδρα του Τούρκου Διοικητή της περιοχής. Στο σημείο εγκαταστάθηκαν Αγάδες και Μπέηδες με μεγάλο αριθμό δουλοπάροικων που καλλιεργούσαν τη γη. Το γεγονός αυτό κατέστησε την Πεντάλοφο ως ένα από τα σημεία της Αιτωλοακαρνανίας που υπέφεραν περισσότερο από τον κατακτητή καθώς ως πέρασμα καλούνταν συχνά να υποταχθεί στα εχθρικά στρατεύματα που καταπίεζαν βάναυσα το ντόπιο πληθυσμό. Η κατάσταση αυτή εξώθησε πολλούς από τους κατοίκους που δεν υπέφεραν άλλο τις κακουχίες να εμπλακούν ενεργά στον αγώνα έναντι των Οθωμανών, καταφεύγοντας στα κοντινά αρματολίκια. Στην Πεντάλοφο οι Τούρκοι έφτιαξαν μπαρουταποθήκες ενώ έφεραν μαζί τους και μεγάλο αριθμό τσιγγάνων που υποστήριζαν τις καθημερινές ανάγκες του οθωμανικού στρατού.

Γουριά

Οι Γουριωτες εξαιτίας της εγγύτητας τους με την Πεντάλοφο υπέφεραν επίσης πολλά δεινά απο τους Οθωμανούς, ωστόσο το γεγονός αυτό δεν έκαμψε το ηθικό τους και το 1822 με αίσθημα αυταπάρνησης και αυτοθυσίας οι κάτοικοι του χωριού πυρπολήσαν το χωριό τους για να μην βρουν εφόδια τα στρατευματα του Ομερ βρυωνη. Πολλοί Γουρίωτες έπειτα κατέφυγαν στο Ξηρόμερο και εντάχθηκαν στις ομάδες κλεφτών. Το 1823 το ερημωμένο χωριό πατήθηκε απο 15 χιλιαδες Τουρκαλβανούς που συννέρευσαν εκεί για να ενωθούν με τον Ομέρ Βρυώνη. Στη Γουριά μάλιστα είχε εγκατασταθεί για μεγάλο διάστημα και ο Κιουταχής. Η Οθωμανική παρουσία στη Γουριά όπως και στη γειτονική Πεντάλοφο ήταν έντονη όλη την περίοδο απο το έτος 1825 έως και το 1829 καθώς οι κατακτητές επιχειρούσαν να διατηρήσουν τον έλεγχο της διάβασης του Αχελώου και του δρόμου μεταξύ Ξηρομέρου και Μεσολογγίου.

Εκ του Γραφείου Τύπου «Οινιαδών Ανάπτυξις»